Een hiele flot, en dat doe’k allemaol in mien eigen moerstaol, de Middendrèentse variant van het Neder-Saksisch. 
Waorum dit gedielte opiens wal in ’t Drèents en de rest in de landstaol zuj je misschien ofvraogen. Simpel antwoord; nou wordt het wat mij angiet wal persoonlijk en boetendat, het Drèents is veur mij ok hiel vertrouwd en ik hol der van um der in te schrieven.
Binnen de femilie, twee zussen bent oet de tied raakt, is het Drèents nog altied de umgangstaol. En al biw op de twee jongsten nao, allemaol trouwd met niet-Drenten. Het is altied de femilietaol bleven. Het minste waw van ze verwachtten was dat ze in ieder geval het Drèents leerden verstaon. Proten huufde niet, maor verstaon wal en opmarkings in de geest van “Spreek eens wat anders dan dat boerentaaltje” zeden ze echt maor ien keer. Dan waren ze der veurgoed achter dat dat niet pikt weur binnen de femilie. De ienige wel nooit goed Drèents proten leerd hef is mien jongste zussie; 20 jaor jonger as mij. Dat hef der alles met te maken dat mien moeder oet de tied raakte toen ze 4 was. Mien ien nao oldste zus warkte toen in Nijkerk in ’t underwies en har de gelegenheid en meugelijkheid um heur op heur schoel te plaotsen. Dus deur de week zat ze in Nijkerk en in de weekenden zat ze in Börk bij heur en mien pappe. Letterlijk het beste oet twee kwaoden.
Maor even weerum hen mien liefde veur Drèents. In ’t begun da’k in Arnhem kwam te warken weur ik al gauw benaoderd deur de Drèentse Verening en toen ‘k wat oetstudeerd was kwam ‘k al gauw bij de tenielgroep terecht kwam. Wij speulden altied in ’t Drèents en as ’t neudig was vertaolden wij de stukken. Zodoende kwam ik al in de jaoren ’70 in anraking met schrieven in het Drèents en dat was niet echt makkelijk. Iederien schreef naor eigen goeddunken; vaak fonetisch of in een zölfbedachte spelling. Körtum, Drèentse teksten waren vaak een zooigie as ‘t op het leesbeeld en woordbeeld ankwam en vaak niet deur te kommen umdaj, hoe goed aj ‘t Drèents ok beheersten, der soms woorden gebruukt weuren wel mien opa (1881) al niet meer gebruukte. Dan mussen ie soms een woord dree keer lezen en nog ies een keer hardop zeggen veurdaj wussen wat bedoeld weur.
Gelukkig kwamen in 1987 de Drentse spellingsgids oet en de veurgangers van het Huus van de Taol( HvdT), Drentse Taol, organiseerde spellingscursussen, speciaal veur de redacteuren van de kraanties wel de Drèentse verenings, -daor waren toen nog een stuk of 30 van in Nederland-, oetgaven en veur de sicretarissen van die verenings. Allemaol as doel um het Drèents schrieven te bevordern en veural um der ienheid in an te brengen.
De ‘verbörgen’ agenda wel op de achtergrond metspeulde was natuurlijk ok um dezölfde Europese erkenning te kriegen wel het Fries al sinds einde WO II hef. Dat Europese haandvest veur minderheidstaolen kent 3 dielen. HvdT har op betrekkelijk makkelijke menier de erkenning veur diel I en II binnen weten te hengeln, maor al sinds eind jaoren ’90 bent ze bezig um ok diel III te kriegen en daorveur hebt de metwarking neudig van ‘Den Haag’ en die hef tot an nou categorisch weigert der an met te warken. Een (Europese) eis in diel III is dat het landsbestuur der dan ok ‘actief an metwarkt’. Aans zegd; ze moet een diel van de kosten dervan veur heur reken nimmen. Het ’t motto van de toenmaolige minister Plasterk “Wij willen geen Friese toestanden meer”, wordt tot op de dag van vandaag nog aal deur de regering hanteerd. Nao veul underhandeln hef in 2018 het hiele Nedersaksische taolgebied, Grunning, Drenthe, Overiessel, Gelderland en Oost- en West-Stellingwerf, verienigd in SONT (streektaolorganisaties Neder-Saksisch taalgebied) een convenant sleuten waorin bepaold is dat het Neder-Saksisch binnen Nederland dezölfde status hef as het Fries. En dag geldt ok veur het Limburgs. Maor de stried veur Europese erkenning giet deur. Tenminste as de streektaol niet oetstarft.
Wat mij veural verbaost, en ok wal een beetie kriegel over word, is dat Neerlandici een zin oet begun 1100, zeg maor 900 jaor leden, ziet as de eerste Nederlandse zin “Hebban olla uogala nestas bigunnan hinase hic enda thu”. In die tied bestun het Nederlands nog niet; iederien prootte de taol van de streek waoras e woonde en as der al schreven weur, dan was alles ok in diezölfde taol of in ‘t Latijn. De staotenvertaoling van de biebel in de eerste helft van de 17e eeuw wordt deur sommigen zien as de eerste poging um het Nederlands te standaardiseren, maor zowied mij bekend bent de eerste spellingriegels veur het Nederlands pas argens midden 1800 vastlegd, ondanks dat al eind 15e eeuw de eerste pogings derveur daon bent.
En waorum vin’k het vrömd dat een zin oet begun 1100 zien wordt as eerste Nederlandse zin? Hiel simpel, want 300 jaor derveur weur al de Heliand schreven; een religieus episch gedicht van krap an 6000 alliterende verzen wel het leven van Christus beschrieft. Dat was in het Oldsaksisch, de taol wel toen ok in oeze streken proot weur. De taol waoroet ok het Drèents ontstaon is en met een beetie goeie wil kuj dus stellen dat een zin daoroet meer recht hef op de titel “Eerste Nederlandse zin”, as die zin waorin iene klaagt over dat de vogels al een nust an ’t bouwen bent, maor dat hij met zien lief der nog met wachten mot. Ie kunt het netuurlijk ok zien as bewies dat de woningnood wat is van alle tieden.
En de toekomst? Pas heurde ik op Radio Drenthe een interview met een jong zangtalent oet Möppelt, wel net heur tv-debuut maakt har. Het interview gung in ‘t Nederlands, dat kun’k nog an, maor waor ik mieterig van in de hoed van weur was dat de zangeres met zo’n ‘Gooisetrutten-R’ prootte. En ’t wicht was nog maor een jaor of 16. Niet hoopvol veur de toekomst van mien moerstaol.
Tot slot
Dat het Drèents zo’n historie hef is mij nog veul te weinig bekend en wij Drenten mugt wal wat grootser weden op oeze taol en lak hebben an wat aandern dervan vindt. Het ‘Hollands’ wat binnen ‘t Nederlands vrij dominant is, is een veul jongere taol as oes Drèents en is ok niks meer of minder as een lokaal taoltie.
Al was het allent maor daorum; het Drèents is de muite um in ere te holden.
Louisa
Amen