Categorie: Streektaol Pagina 1 van 12

Véurige weke schreef ik over ien weke niet mopperen.
In het Drents hebt wij een mooi woord daorveur: ‘graanzen’.
Snauwen, mopperen, schelden en/of  negatief zeuren, dat betiekent het ongeveer.

Vaste lezer Willem reageerde naor mij toe via de mail met de volgende opmarking:

“In mien praktijkjaor in 1963 ha’k te maken met den olde en veural wieze timmerman wel altied zee “Dree keer meten en ien keer zagen”.
Was veur mij een les wel veul wieder gung as allent maor dat stukkie holt ofzagen, maor universeel te gebruken.”

Willem betrekt dat ‘dree keer meten en ien keer zagen’ dus ok op oons taolgebruuk en oons gegraans.
Denk eerst eem nao veurda’j der van alles uutkraomt.
A’joe van te veuren bedenkt wat je woorden teweegbrengt bij een aander, dan ku’j joe soms maor beter stille holden.

Maor niet allent bij je woorden, ok met het kopen van dinge is het verstandig um dree keer te meten:
He’k het neudig?
Kan ik het betaolen?
Waor kan ik het kwiet?
Menigeen komp uut de IKEA met een karre met een kop d’r op, um tot de conclusie te kommen dat het niet in de auto past.
En ienmaol thuus is het ok altied maor weer ofwachten of ie alles kwiet kunt. En of het allemaole neudig was…..

Toen ik d’r over nao gung denken was d’r nog veul meer waorbij a’j beter dree keer meten kunt, beveurbeeld vekaansies boeken, je politieke stem uutbrengen, je gedrag as weggebruuker  (meten scheelt boetes…) en eten en drinken.
Ie kunt zölf vast ok nog wel meer bedenken….

Bespiegelingen bij een blog.
Bedankt Willem!

Zundagmorgen 07.55.uur.
Veur de wekker wakker.
Dat zeg wat: spannende dag.  Om 11.00 uur  word wij in Noord Slien verwacht waor ik een aantal körte  verhaolen mag veurlezen bij Taol an tafel.
Ienmaol arriveerd word wij welkom heten deur Reina en Gloria, de twee dames die dit evenement organiseert under de paraplu  van Het Huus van de Taal; Gloria preut de mörgen ok an mekaar.
Twee keer drie kwartier dichtkunst, proza en  meziek,  dat is  de formule van zun mörgen.

Ria Westerhuis is een bekende Drentse dichteres. Zij komp uut ZuudDrenthe, ze woont bij het grensriviertie De Reest; zölf nuumt  ze het de Riest.
Ria hef een aangename stem en ze drag heur gedichten gloedvol en gevulig veur in heur eigen streektaol.
A’j een indruk wilt kregen van heur wark,  dan verwies ik joe naor heur website, hierbij een link.

Mien veurdracht begunde met een verslag van de eerste keer dat ik met een wandelvierdaagse an deu.
As lezer van dit blog hej die verhaolen  allemaole al ies veurbij zien kommen,  want ik stao dan wel te vertellen under de noemer ‘proza’, maor veur mij bint het blogs die ik in het verleden schreven heb en die vertoald bint in het Drents. Wat ik terugheur van de toeheurders is dat het zo herkenbaor is: de gebeurtenissen in een wachtkamer,  onze geliefde conciërge op Mavo op de Smilde, de  mannenpraot bij de Rodermarktwagenbouw en het familieverhaol van de kleine Gerardje die gung eierzuken.
Wat bin ‘k dan nerveus, mensen.
Huuf ik niet te stötteren? Verspreek ik mij niet?
Bij het wakker worden ’s mörgens heb ik al kloeten in de boek van de spanning; die bint pas vot as ik het leste verhaol  veurlezen heb.

De meziek weur verzörgd deur Fens en volk, zij zungen zölfschreven streektaolvassies; ie kunt heur meziek vinden op Spotify.
Luuster beveurbeeld maor ies naor Witte Wieven  en Glinster.
In de pauze kwam ik nog an de praot met Ineke de Jong, een kunstenares.
Zij vertelde dat zij metdöt met het programma ‘de nieuwe Vermeer’: zij hef een kunstwerk maakt van papier maché.
Zundagaomnd 5 meert komp ze op de tillevisie: ze mag d’r nog niks over publiceren, maor hierbij wel alvast een link naor heur website.

Zaoterdagmörgen in het programma Hemmeltied hef Arja Olthof in de rubriek van ‘het Huus van de Taol’ mien verhaol uut de Zinnig van jannewaori gebruukt veur een column over accentdiscriminatie. Schoonzeun Cees hef dat stukkie eem veur mij uut het programma knipt: ie kunt de column van Arja hier truggeluusteren: (an ’t begun een paar seconden geduld….)

Het was een gezellige bijienkomst daor in Noord Slien vanmorgen. Wij kregen tussen de middag een warm buffet veurschötteld met bami met saté  met kroepoek en aandere bijgerechten en ok de koffie, thee en aandere drinkerij hadden ze bij Wielens goed veur mekaar.  Gloria vertelde dat het veur sommige groepies in de zaal echt een daggie uut is.
Daor heb ik met liefde an metwarkt.

Beneid naor wat ik veurlezen heb? Klik dan op één van understaonde links veur het hiele verhaol.

• De wandelvierdaagse: Vrieswijk-genen
• De concièrge
• Wachtkamerpraot: Wachtkamers
• Mannenpraot bij de Rodermarktwagen 
• Ik zol ok willen scheiden: Een grote lieverd 
• Eier zuken 
• Niet bestaonde woorden van Jan Wierenga: Zwijnepuiten en gruitjetuiten

Dunderdag veul de neie ‘Zinnig‘ op de matte.
Het thema woar as wij dizze keer teksten over an können leveren was: Positief (over het) platteland.
Het platteland (of laandelijk gebied) stiet veur al het gebied buuten de bebouwde kom.
En ok al woon ik niet op het platteland, ik kön bij dat underwarp wel een verhaol schrieven.
Het het ‘Accent-discriminatie’ en a’j vaste lezer bint van dit blog dat he’j de essentie van dit stuk wel ies veurbij zien kommen.
Bi’j beneid naor de tekst van mien bijdrage? Hierbij een link naar een PDF: Zinnig – Accent-discriminatie

Veurige weke heb ik wat teksten uutzöcht veur een volgende activiteit op streektaolgebied: ik bin uutneudigd deur de organisatie van Taol an tafel (Huus van de Taol) um wat veur te lezen op zundag 26 febrewaori in Noord Slien.   Dat he’k ien keer eerder daon, toen was het een bijienkomst under diezölfde naom in Dwingel*.
Wat ik begreep van de leiding da’j in Dwingel en Slien niet dezölfde teksten kunt gebruuken, umdat d’r mangs wat overlap zit in ’t publiek.
Nou heb ik genog teksten op dizze website staon die onder het underdiel ‘Proza’ veurlezen kunt worden, maor dan moet der nog wel hier en daor wat anpast worden.
Een stuk in het Nederlaands möt eerst vertaold worden en ik kan niet gemakkelijk verwiezen naor een veurig blog of een aandere website, dus ik moet wat meer uutleggen.

Gerard is dan altied mien proefknien.
As ik de verhaolen uutzöcht heb lees ik ze an hum veur.
Hij is een goeie graodmeter: as hij het onderholdend en/of komisch vindt, dan zit het wel goed.
Hij durft  het ok rustig te zeggen as ’t niks is: toen ik eind dit jaor het karstverhaol much schrieven veur ‘De Krant’ keurde hij het eerste verhaol falikant of.
Wij kwamen veur 26 febrewaori uut op een mooie mix van körte verhaolen over een wandelvierdaagse, wachtkamers in de gezondheidszorg, een breedsprakige wasmachinemonteur, de Rodermarktparade en een verhaol over eier zuuken.
Nou bin ik regelmaotig an ’t oefenen.
Langzaom praoten en niet ‘revelen’.
Klemtonen goed leggen, hoge en lege stemmen accentueren.
’t Komp vast wel goed, maor ik bin altied wel wat nerveus veur zuks.

Wo’j ok kommen kieken en luusteren?
Via dizze link ku’j je opgeven.

* Meer lezen over die Taol an tafel in Dwingel? Klik dan hier: ‘Proza in Dwingel’

Op zaoterdag 3 december lag de neie Zinnig weer op de mat.
Van te veuren was an de schrievers vraogt of der wat schreven kun worden over het thema ‘Kolde’.
Het eerste wat ik denk bij dat thema is ‘brrrrrr’; ik hol niet van kolde.
Het zal gezond weden en het zal neudig weden dat het nou en dan vrus, maor van mij huuft het niet.
As wij een kwakkelwinter had hebt en ik heb maor een paor mörgens huven krabben, dan bin ik al lang bliede.

Gerard hoopt altied op een stevige winter.
Die genöt van dikke sneibulten, het gebeuren op het ies en ‘lekker buten lopen in de vrieskolde’.
Tuurlijk; ik gao met wandelen, vin het ok wel wat hebben, maor bin veural bliede da ‘k weer thuus bin.
Toen oonze kinder klein waren kun ik mij d’r niet an onttrekken.
Was ik vrijwilliger as der scheuvelt weur met de schoolkinder, maakte ik sneipoppen en waogde mij zölfs nou en dan an een sneiballengevecht.
Maor Gerard is degene die dan echt veur de lol hen buuten giet.
Die genöt as het buuten sneit; die giet rustig ’s aomnds om 22.30 uur nog met twee dochters hen de tuun om een sneipoppe te maken.
Komt ze weer binnen met rooie wangen en handen: “Wij hebt Henk maakt!”
Zo nuumt wij de sneipoppen altied.

De eerste Henk die ik as moeder maakt heb was toen Frea nog maor ien jaor was.
Ik leut heur bij de sneipoppe staon um mien fototoestel op te haolen; maor toen ik weer trugge kwam stun ze te schrowen bij die grote, enge, witte kerel.
Schietensbenauwd was ze der veur…..
Het verhaal wat ik instuurd heb veur de kolde Zinnig en dat ok plaotst is komt je vast bekend veur: het is het blog dat ik begun dit jaor schreef over de eerste scheuvellessen die Frea van oons kreeg.

Dat was in het Nederlands, dus ik heb het vertaold in oonze eigen streektaol.
Het het ‘Scheuvelen’.
Ko’j niet uut ’t Noorden van het laand en wee’j niet wat scheuvelen is? Schaatsen.
En ‘stevelties’ bint kleine laarsjes en ‘haansies’ bint handschoentjes.
Hierbij een link naor mien verhaol: Scheuvelen
Dan snap ie ok waorum dizze foto hier bij stiet!

….Aaltje trök de slee….

“O man, dan wo’k toch zo grammieterig in de hoed!”
Een uutspraak van mien va.
Elke Drent begrep hoe mien va zöch dan vuulde.
Deur Roelof (van Harm) weur die zin ooit vertaald as “grammijterig in de huid”.

Grammieterig is een Nedersaksisch woord.
Het hef te maken met ‘gramschap’, een woord dat in het Nederlands niet meer gebruukt wordt; allent in de biebel komp het nog veur.
Bijveurbeeld in Psalm 138: “….maar ziet van ver met gramschap aan, de eigenwaan van trotse zielen…”
Het betiekent: kwaod, woedend.

Zundag kreeg ik een foto van Frea die het woord ‘grammieterig’ in beeld brengt.
Zij en Jon waren verhuusd naor heur neie woning.
Heur twee katten Sam en Tobi waren zo lang meugelijk in het olle huus bleem; alle meubels en aandere spullegies waren al vort, allent de kattebak en de twee katten waren d’r nog.
Toen ze weer bij het olle huus kwamen um tenslotte de katten op te halen zagen ze dit.
“Ze waren boos…” appte Frea.
Ze waren grammieterig in de hoed.
Klik op de foto, dan krie’j hum wat groter in beeld.

Elke familie hef ze: femilie verhaolen. Van die gebeurtenissen die op verjaordagen veurbij komt met de aanhef: “Wee’j nog wel dat oonze…..”en dan komp d’r een verhaal over opgevoerde brommers of over mislukte taorten of zukswat.
Mien schoonmoe was een ster in het vertellen van zukke verhaolen. Bij iedere zeun of dochter haar ze wel een anekdote op veurraod. Oonze kinder vunnen die verhalen prachtig, veural as die over de kleine Gerardje gungen.

Ien verhaol kregen ze gien  genog van: kleine Gerardje gung eier zuuken.
De grote breurs van Gerard, Henk  en Jan, (destieds 13 en 11 jaor) trökken de weilanden in, ze gungen eier zuuken. Kievitseier of zo.
Gerard,  4 jaor, stun in zien overallegie bij ’t hekke te schrowen: “Ik ok eier zuuken! Ik  ok met!”
Maor daor hadden die grote jongen gien zinan. Zu’n klein breurtie op sleeptouw, daor hej allent maor last van.
“Nee! Ie bint nog veuls te klein!” Ze leuten de kleine prugel blerend bij ’t hek  staon en stiefelden het laand in.

Daor stun Gerard. Hij schrowde nog eem de jongen achternao, schreide hartverscheurend, snukte nog eem en dacht toen nao.
De kiepen van moe in ’t hokke legt ok eier. Die kön e wel gaon zuuken.  Zo klein as e was, wus e al wel dat het kiepenhokke altied dichte mus.
Daorveur zat d’r een krappie op ’t deurtie. Hij deur het krappie umhoog en stapte deur ’t deurtie zölfverzekerd naor de kiepen toe.
Och man,  eier zat! Hij zol vast meer eier hebben as Henk en Jan! Hij stopte de buussies van zien overallegie hielemaol vol. Toen nog een ei in de linkerhaand en iene in de rechterhaand en zo stiefelde hij weer op ’t deurtie an. Toen mus het hekke nog weer dicht en het krappie naor beneden, maor hij haar de haanden ja vol met ei.  Hij mus die eier eem op de grond leggen. Hij bukte…….. en toen braken hum de eier die as e in zien buussies daon haar.

En toen stun e weer te bléren, nou bij de keukendeure.
“Moe! Moehoe!”
Moe kwam kieken waor de braand was en zag de ongelukkige Gerard staon: het struuf leup hum bij de bienen langes bij de klompies in.
“Wat is d’r gebeurd..!? vreug moe.
“Ik wol ok eier zuuken…..!”

Moe kun d’r gelukkig smakelijk um lachen, maor ze vun’t ok vast wal zunde van de eier.
En dan al dat gegleer……

De neie Zinnig is uut; begun augustus lag het Drentse tiedschrift op de deurmatte. Het thema  van dit augustusnummer was ‘Royaal/Royalty’. Gien moment heb ik twiefeld of ik een tekst over dat underwarp zol inleveren: dit was een spekkie veur mien bekkie. En mien stukkie stun dr in!

In het veurwoord van eindredacteur Bert Rossing vertelde hij alvast wat over de inhold van het blad, onder anderen een aantal zinnen over mien bijdrage: Ada Waninge schref een schier verhaal over oranje tompoezen en wortelstamppot.  En nee,  t steeit neit op de kookbladziede. Ada hef wel wat met het keuningshoes. Zal ze net as oonze keuning en keuningin ok naor Griekenland op vekaansie gaon?

Vaste lezers van dit blog vertelt Bert niks neis. Ja, ik heb wat met het keuningshoes, dat komp op dizze website regelmaotig veurbij. Het verhaol dat ik opstuurde giet as PDF bij dit blog, dus ok aj gien abonnement hebt op de Zinnig kuj het toch lezen.
Het is trouwens niet gek as het je bekend veurkomp. Het is een combinaotie van een paor blogs die ik in de loop van de jaren over mien guilty pleasure schreef: keuningsdagen, vaklectuur en oons bezuuk an het Paleis op de Dam, um maor ies wat te numen.

En nee Bert Rossing, wij gaot niet naor Griekenland op vekaansie.
Bi’j wiezer.
Wij holt het bij Noord Duutslaand dit jaor; daor gaot wij ies kieken bij Schloss Oldenburg.
Niet oranje, wel een kasteel met alles d’r op en d’r an.
Want ik bin niet allent wies met oons keuningshuus, maor ok gek op geschiedenis.
Misschien wordt dat ok nog wel ies een thema van de Zinnig!

Hierbij een link naor het PDF met het verhaol. 2022.06 Royalty

Mien breur maakte mij half juni attent op de podcast ‘de Nedersaksen‘.
Nao een pauze van een paar maond waren d’r weer neie ofleverings opnummen.
Haar ik eem mist.
Niet slim, die achterstand ha’k zo weer inhaald.

In de eerste oflevering van de neie  serie was Freek te gast, van Suzan & Freek.
Die komt met’n beiden uut de Achterhoek en daor bint ze trots op.
Freek haar een lied uutkeuzen van Daniël Lohues; dat lied deur hum denken an zien olders.
As Freek en Suzan vanuut het westen in de Achterhoek wilt overnachten, dan kan dat altied nog gewoon thuus, ze hebt allebei nog een eigen kamer in het huus van heur olders. Het herinnerde hum an de vanzölfsprekendheid dat de olders d’r altied veur ze bint, ok as ’t ies beroerd giet of as d’r een luusterend oor neudig is.

Het lied dat toen dreid weur kende ik wal, maor ik haar d’r altied met aandere oren naor luusterd: ik heurde woorden van een vriend die tegen zien kammeraod zeg: “Ie maggen hier altied henkommen’.
Toen ik d’r naor luusterde met op de achtergrond het gegeven ‘olders-kinder’ heurde ik iniens oonszölf praoten.
“As ’t niet wil: thuuskommen. D’r stiet altied een berre en d’r is altied eten.”
Jammer genog kan ik je het lied niet laoten heuren, d’r stiet gien goeie versie op internet.
Het stiet op de CD ‘So wie so’, ie kunt het wel vinden op Spotify.

Hierunder de tekst.
Da’k dat d’r nou nooit uuthaalt heb…..

Ie maggen hier altied henkommen
okal ben ‘k der niet
ie weten waor de sleutel is
en waor de koffie stiet
ie hebben joen eigen kamertie
‘t bère stiet al klaor
kroep hier mar fijn eben weg
as ‘t weer te gek wordt daor.

Ie weten hoe de kachel wärkt
en gao mar fijn in bad
de wien lig in de kelder
kiek mar, pak mar wat
laot mar weten da’j der benn
dan ben ‘k ok zo in huus
steek mar vast wat keersen an
vuul joe mar thuus.

Soms dan zit ‘t joe niet met
daor kun jij niks an doen
soms löp ‘t joe derover
da’j niet weten wat a’j moeten
laot alles dan mar vallen
en vertrek zunder geluud
kom hier dan mar hen
dan be’j der mooi eben tussenuut
blief gewoon zolange as ‘t moet
zolange as ‘t kan
doe mar mooi wa’j wullen
gao ik ok mien eigen gang
en a’j weer weggaon is ‘t ok goed
a’k ‘t mar eben weet
ach dat weet jij ook wel ja
alles is okay.

Veur de Zinnig van juni mussen wij in april al teksten inleveren.
Het thema was ‘Drenten uut de vrömde’.

Maor ik las het niet goed.
Ik las ‘Drenten in de vrömde’ en mus geliek an oonze Drentse femilie in Canada denken, waor wij in 2017 te gast waren en die zich aal nog een beetie Drents vuulden.
Mien verhaal is niet publiceerd; de Zinnig van juni stiet vol met verhalen van Drenten uut aandere dielen van oons land en van de wereld.
Ik haar netuurlijk een verhaal schrieven moeten over oonze schoonzeun Jon, die as Engelsman met recht een ‘Drent uut de vrömde’ is.
Bi’j beneid naor de neie Zinnig? Ie kunt het blad bestellen op webstee van het Huus van de taol.

Mien verhaal hiette ‘Slordig Nederlands.‘

Drie week waren wij in 2017 in Canada. De eerste dagen weuden wij gastvrij onthaald deur familie van Gerard, mien man. In de jaoren ’50 emigreerden tante Roelie (de zus van Gerard zien va) en ome Rieks naor Canada.
Ze kregen vier kinder. De eerste jaoren leefde het gezin redelijk ofzunderd van de buutenwereld en de olders preuten Drents met mekaar en met heur kinder. Oldste dochter Margaret vertelde dat ze in het begun op de legere schoele hiel weinig begreep van wat de juf zee umdat ze nog haost gien Engels leerd haar.

Wij meuken dizze Canada-reize met Gerard zien breur Jan en zien vrouw Lammie.
Deur het Drents dat wij met ’n vieren onderling preuten kwam bij de Canadese femilie de taol uut heur jeugd ok weer naor boven.
Darde zeun Fred preut nog echt Drents, compleet met het inslikken van de e: He’j al eet’n?
Oldste nicht Margaret is trouwd met Luuk. Hij wet nog dat zien olders destieds verhuusden van Limburg naor Canada. Luuk prat dus Nederlands met een prachtige Limburgse tongval.

Het was een heerlijk koeterwaals dat wij met mekaar preuten.
Drents, Nederlands en Engels.
Maor wij begrepen mekaar hiel goed; nao een dag of twee maakten wij zölfs al grappies. Wij gebruukt nogal wat spreekwoorden en gezegden, maor a’j die letterlijk vertaolt kom ie veur verrassings te staon.
“Hij valt deur de maande’, letterlijk vertaold as ‘He falls through the basket’ bijveurbeeld. Het duurt tien minuten veurda’j uutlegt hebt wat dat betiekent…
“Ie lacht joe de buze uut” vunnen wij nao weer een misverstand over olle koeien. “We laugh ourselves the pocket out” reupen de Canadezen en lachten zöch vervolgens inderdaod de buze uut.
“Dat döt e met twee vingers in de neuze!” reup ien van oons tiedens een gesprek. Met ofgriezen weur het deur de Canadezen anheurd. “Two fingers in the nose!?!”
Schoonzus Lammie vertelde dat zij en ik bij de ‘kolle kaante’ van de femilie heuren. Neef Fred trök de wenkbrauwen op constateerde dat dat wel wat metveul: hij vun de onderlinge contacten allesbehalve kold, hij vernam hielemaol niks van die kolle.

Aansum leerden wij ok een Canadees spreekwoord: ‘The nice guy allways finishes last’. A’j te aordig bint bereik ie minder.
Bijna iedere Canadees hef roots in een aander land.
Heur nationaliteit is Canadees, maor daarnaost bint ze bijveurbeeld Schots, Engels, Italiaans, Frans of Nederlands, waor hun veurolders dan ok maor vot kwamen.
Daorum vin ie in elke grote stad ‘specialiteiten-winkels’, met allent producten uut een bepaald land.
In een winkel met allennig maor Nederlandse producten (wij keken oons de oogen uut) weuden Lammie en ik anspreuken op oons taalgebruuk; de mevrouw achter de teunbank vun dat wij ‘slordig Nederlands’ preuten.
Pardon?!? Drents slordig Nederlands?
Wij dachten: “Slordig Nederlands? Wat ’n verstaand!
He’j joezelf wel ies Nederlands heuren praoten mit joen big fat Canadian accent!”
Maar dat zeeden wij niet.
Wij bint per slot van rekening nette en beleefde Drenten.

Meer weten over oonze reis naor Canada?  Ie komt op het eerste blog deur dizze link Canada – 1, daorop vin ie de links naor de aandere 14 delen.