Categorie: Streektaol Pagina 1 van 10

Sinds ik veurig jaor een pries wun in een streektaolwedstried van ‘het Huus van de Taol’ mag ik ok copy inleveren veur het blad ‘Zinnig’. Spannend vin ik dat.
Veur het april-nummer was het thema ‘Grui en blui’. Het is dan de bedoeling da’j wat instuurt dat met dat underwarp te maken hef. Netuurlijk hoop ik dan dat mien stukkie opnummen wordt in Zinnig, maor dat is lang niet altied zo; d’r is wat dat betreft veul talent in Drenthe, dus d’r wordt ook veul instuurd.
Mien bijdrage veur het april-nummer komp niet uut op papier, maor kan ik wel gewoon in mijn eigen rubriek ‘Streektaol’ publiceren.
Het was een persoonlijk verhaol dat ik instuurd had; a’j mien blog al langer leest zult je sommige passages bekend veurkommen.

Febrewaori 2018
Een kwakkelwinter; op een sombere vrijdag loop ik eem Roden in.
As ik op de terugweg deur de tuun loop ontwaar ik tussen de wasliendepaol en de terrastegels een hiel klein, maor dapper viooltie.
Ik knap d’r haost lichamelijk van op.
Kiek nou! Bijna lente!

Meert 2018. 
Halverwege meert wor ik met complexe hartklachten opnummen in het Martiniziekenhuus in Grunn.
Nao twee weken wachten undergao ik een open hartoperatie en mag ik, nog mal in de kreukels,  naor huus um te revalideren.

April 2018. 
Thuus.
Mien eigen ritme, mien eigen dinge.
D’r komp een rust over mij die d’r al meer as een maond niet meer was.
Nog wel pien en ongewoonte, maor gien witte jassen, gien controles, gien metings van bloeddruk en temperatuur.

Tied um alles wat mij is overkommen de revue te laoten passeren.
Een ballenspel doen op de computer.
Een kleine wandeling in de lentezunne met Gerard.
Genieten van de narcissen en krokies in de tuun, van de uutlopende perenboom en de hortensia’s.

Under de wasliende gruit nog aal het dappere viooltie van februari. D’r bint twee vioolties bijkommen.
Tegen de verdrukking in (het haar begun meert nog streng vreuren) en inklemd tussen tegels en liendepaol stiet het te stralen in de aprilzunne.

Ik vuul mij een beetie as dat viooltie.
Ok ik wil weer stralen in de aprilzunne; met hulp van mien lieve thuusfront, vrienden en femilie en oons warme ‘netwark’ gao ik mien best doen.

Jannewaori 2021. 
Wij zit midden in een lockdown als gevolg van de coronapandemie.
Lichamelijk giet het met mij een stuk beter as in april 2018, maor ik moet dizze maonden wel slim mien best doen um het moreel hoog te holden.
Het viooltie dat mij destieds zo opkikkerde stiet niet meer under de wasliende, maor het stiet mij nog helder veur de geest.
‘Koezen op mekaar, kop d’r veur’ zee dat viooltie tegen mij.
Dus: niet sikkeneuren, zeuren en zielig doen.
Daorum kiek ik naor wat d’r nog wal kan en realiseer mij dat ik in dizze crisistied nog hiel best of bin um de doodeenvoudige reden dat ik in Nederland woon.
En gelukkig ok nog in Drenthe!

Alles wa’j voedt dat gruit, inclusief je zörgen,
richt je op wat a’j wilt dat bluit, dan he’j wat te plukken mörgen.

A’j  de titel van dit blog drekt begriept, dan moe’j haost wel van de Smilde kommen.
Gerard zee dizze zin tegen mij op zundagmiddag 28 febrewaori.
Wij waren eem hen’t  karkhof west um de graven van oonze olders schoon te maken en wollen oons dagelijkse ommegie maken bij de Drentse Heufdvaort, um precies te wezen: in de umgeving van het huus waor wij van 1985 tot 1989 woont hebt. (klik op de foto veur een vergroting, wij woonden in het tweede huus met oranje dak)

Wandelen in die umgeving betiekent: links de brugge umme of rechts de brugge umme.
Wij zetten de auto neer bij de familie Boerma veur ’t huus bij de Leembrugge en wollen langs de Rieksweg lopen, bij de Vroomsdraai oversteken en dan an de stille kaante weer trogge.
Wij waren nog gien honderd meter op pad, toen Gerard plotseling zee: “Het dreigie lig d’r ja uut, dus daor kunt wij niet langes. Dan moe’we hielemaol deurlopen naar de Veenhoopsbrugge. Dat is wel een einde……”. Daor hadden wij gien zin an, dus wij besleuten um weer trogge te gaon en allent langs de stille kaante hen en weerum naor het dreigie te lopen. Halverwege die stille kaante (de Vaortweg) hebt wij op nummer 63 woont; zo kwamen wij twee keer veur oons olle huus langes.

Veur wie niet wet wat een dreigie is: een klein holten dreibruggie (draaibruggetje) veur voetgangers en fietsers; zu’n dreigie möt met de haand lös en dicht daon worden. Bruggen en dreigies bint belangriek a’j an ’t kanaal woont. A’j van de Smilde komt dan wee’j dat al die broggen namen hebt (hierbij een link naor een volledig overzicht op WikiPedia).

Het dreigie (de Vroomsdraai) lag d’r inderdaod uut: op de foto ku’j duudelijk het punt zien waor het bruggie aans op dreit. De brugwachter löp dan dat holten vlondertie hieleomoal of. In mien kindertied en jeugd in Hoogersmilde meuk ik het meest gebruuk van de P.H.-brugge en het H.O.-dreigie eem veur  de stienfebriek; toen was Offereins daor de brugwachter. Die haar d’r een dagtaak an, want toen veuren  d’r nog veul grote vrachtschepen deur de vaort.
PeeeHaaa en HaaaOooo. Wussen wij veul dat dat stun veur Pieter Hummelen en Hendrik Oost?
Wat hebt wij wat veur die bruggen staon wachten, veural in de zommer met al die plezierboten.

Toen ik begun meert met Carlijn bij de Gerrit Krol brugge stun (zie ‘Zo zacht als fluweel‘) , vreug ze zöch of of dat nou ok een ‘dreigie’ was……
Nou, nee, dat is een pontonbrugge.  Die brugge dreit wel, maor bij zu’n kolos past het woord ‘dreigie’ niet.
Hij lig trouwens ok in Grunn’n. Wat zol het Grunningse woord veur ‘dreigie’ weden?

Dit neie blog schreef ik veur het boek:

Ien van mien eerste herinnerings is van 28 augustus 1964; ik was toen 3 jaor en 10 maonden en logeerde bij opa en oma Vrieswijk in Klazienaveen.
Mien breurtie Henk was die dag geboren en dat veroorzaakte een hiele hoop vrolijke opwinding in  huize Vrieswijk aan de Herderstraote in Klazienaveen.
Toen ik al in berre lag (op de overloop under een schuun dak) kwam de breur van mien va, mien ome Andries, nog even bij mij boo’m. “Fielseteerd met de geboorte van dien breur. En wat een mooie naom: Henderikus!”
“Nee” zee ik “hij het Henk!”
Lachend reup ome Andries terwijl hij de trappe ofleup: “Nee heur. Hendrikus het e. Dat hef joen pappe mij zölf verteld.”

Daor lag ik allent op de overloop en ik meuk mij grote zörgen.
Pappe haar zegd dat mien breurtie Henk hiette.
Henderikus vun ik stom.
Maor ome Andries was een groot meinse.
Die zol ’t toch wel weten?
Wat ku’j as klein kiend dan liggen te piekern.

De volgende dag bleek dat ome Andries en ik allebeide geliek hadden.
De deupnaom van mien breurtie was Henderikus, zien roepnaam Henk.
Haorscharp stiet het veurval in mien geheugen grift; hoe ik under dat schuune dak lag met een gehaokte sprei van oma over.

Ok weet ik nog een veurval van de eerste klasse van de kleuterschoele.
Toen was ik vier jaor en ik much bij de waterbak speulen.
In die waterbak dreven wat plastic ballegies en booties en d’r lag een stukkie tuunslang in.
Ik greep dat stukkie tuunslang (het was geel) en ik bleus d’r op.
Het water dat d’r in zat speut d’r uut en kwam met een mooi boogie op het maechie trechte dat an de aandere kaante van de bak stun.
Die schröwde geliek moord en braand.
“Zij hef mij nat spuit!”
Dat haar ik netuurlijk niet expres daon, maar dat geleufde juf Idzerda niet.
“Ga jij maar even een poosje in de hoek staan!” Veur een bangig en braaf kiend as ik was dat verschrikkelijk.
Stun ik daor veur ’t eerst in de hoek; ik wus eerst niet of ik ogen ok dicht mus doen, maor bedacht later dat juf dat toch niet zien kun. Ik stun te kieken naor de plek waor twee muren bij mekaar komt en ik vun het zo oneerlijk! Zo onneuzel ok. Wat helpt het nou a’j in zu’n hoek staot te kieken.
Wat’n verstaand.
Vier jaor en overtuugd van mien eigen geliek.

Later thuus waren mien va en moe het niet met mij eens.
As ik in de hoek mus, dan haar ik het vast verdiend.
En ik haar d’r ok wat van leerd: da’j niet zomaor in een slangie moet blaozen, want ie wit nooit wat d’r nog in zit.
Toen (1965) zeeden de olders nog niet: “Dat döt die van mij niet!”

Meer lezen over het boek 1960 -2020?
Hierbij een link naor de verzamelpagina van dizze blogreeks ‘Te boek ….. of niet te boek’.

In januari 2015 schreef ik mien eerste blog in oonze eigen streektaol under de titel ‘Hier kom ik weg‘; op dizze website verschient d’r vanof die tied elke maond een Drents blog.
De reacties bint allent maor postitief. Veur iene die de streektaol niet machtig is bent die blogs ok nog goed te volgen.
Ooit vertelde ies iene: “Die Drentse dingen lees ik hardop voor. Dan is het net of ik jou hoor praten!”
A’j in het menu op ‘Streektaol’ klikt ko’j op een pagina waor ik wat vertel over de streektaol.
Daor geef ik ok een paar veurbeelden van eerdere blogs in dizze rubriek.

Vrogger bij oons thuus preuten wij Drents.
Eigenlijk preut iederiene Drents in mien omgeving, behalve de dominee, de meester/juf en ome Albert (die kwam uut Bleiswijk).
Met de buurkinder, in de Vivo-winkel van Jans Meintjes, op de legere schoele: Drents.
Tenminste: op het schoolplein en under mekaar, want de lessen weuden geven in het Nederlands.
Verder heurden wij Nederlands op de radio en op de televisie, zundags in de karke, bij de tandarts en de dokter, wij lazen het Nederlands in de kraante en in de Donald Duck.

In de jaoren ‘70/’80 van de veurige eeuw weur de streektaol wat waor ie joe eigenlijk een beetie veur mussen schamen. Met een Drentse tongval weu j’ geliek as een boertie van buuten wegzet.
Die tendens in oons spraakgebruuk maakte, dat Gerard en ik oonze dochters in het Nederlands opvoed hebt. Toen oonze wichter in Roden hen de legere schoele gungen, was d’r gien kiend meer dat Drents preut, dus in die zin deuden wij ’t niet aans as aandere Drenten.

In de jaoren ’90 gung d’r een aandere wiend weien.
Wij constateerden met mekaar dat het aantal sprekers van de streektaol in rap tempo achteruut gung. Jammer ja.
D’r kwamen neie initiatieven um het Drents under de aandacht te brengen en anno 2020 wordt d’r nog regelmaotig wat in het Drents publiceerd.
Maor praot?
In Roden bint d’r weinig luu waor ik nog Drents met praot.
As ik weet dat meinsn de streektaol machtig bint zal ik altied in het Drents begunnen.
Grunnings, Twents,  Achterhooks,  lukt allemaol prima; allemaol varianten van het Nedersaksisch.
Maor ’t wordt aal minder.
De generatie nao oons prat het niet meer; wij kunt nog zo oons best doen um het Drents te bliem proaten, maar a’j de jeugd niet meer hebt, he’j de toekomst ok niet meer.

Maor ondertussen doet wij dapper deur, met Daniël Lohues as lichtend veurbeeld.
Hier tussen zand en veen
ieken en vlier
ik kiek overal
maor ik heur hier.
Liedtie hielemaol eem heuren? Hierbij een link naor een YouTube-video. 

Bin ie zölf een streektaol machtig? Praot het dan zo gauw as ’t kan.
“Ku’j plat praoten? Ie huuft ’t um oons niet te laoten!”

Meer lezen over het boek 1960 -2020?
Hierbij een link naor de verzamelpagina van dizze blogreeks ‘Te boek ….. of niet te boek’.

Veur dizze maond mug ik weer een column schrieven in ‘De Krant’ veur de rubriek ‘Moi Noordenveld’.
Wij huuft oons niet te holden an een thema, wij bint vrij um te zölf een underwarp te bedenken.
Nou zit ik nooit verlegen um underwarpen, de column die vandage publiceerd is giet over oonze streektaol, het Drents; de titel is ”t Kun minder’.
Woon ie niet in de buurt en wo’j het verhaal toch eem lezen? Hierbij een link naor een PDF: ’t Kun minder – jannewaori 2021
Bi’j vaste lezer van dit blog? Dan komt sommige delen je vast bekend veur.

“Doe komst hier zeker nait vot” zee ooit ies iene tegen mij die een column van mien hand lezen haar “doe bruukst aander woorden as wai hier”.
Is ok zo. Maor as ik hier in Roden al met iene in oonze streektaol praoten kan, dan bint d’r maor hiel weinig die nog echt het olle Roner dialect praot.
In Leek en in Nörg  praot ze alweer aans as hier en dan he’k het nog niet iens had over alle import-Nedersaksen die heur eigen taoltie metneemt: uut Grunnen, Twente, de Achterhoek en (daor heur ik ok bij) uut aandere dielen van oonze eigen previncie.
Eigenlijk moet ik altied een beetie gniffeln um die verschillen, want wij verstaot mekaar best.
D’r hef nog nooit iene tegen mij zegd dat e mien columns niet begreep.

In de column van vandage schrief ik over wat specifieke, Drentse spreekwoorden.
In de taalgids ‘Moi’ van Abel Darwinkel, Jan Germs en Slot vun ik nog een paar waor ik nog nooit van heurd haar.

1. Daorveur wil ik mij de pette niet in de ogen trekken.

2. Die har e in november ok nog wal van de proemenboom schudden kund.

3. Hij kan op een stuuvertie daansen en op een dubbeltie pissen.

4. Hij pist nog liever in de klompe dan dat e een neie pot koch.

Haar ie ze wel ies heuren gebruken?  Of zölf bezigt?
Wee’j ok wat ze betiekent?

1. Hier wil ik mij later niet veur schamen; ik wil een ander recht in de ogen kunnen kieken.
2. Hij trouwt met een lillukke vrouw.
3. Hij is arg secuur.
4. Hij is slim zunig. Een zunige miegerd…..

Vandaag was mien 2e in-warkdag op de neie ofdieling waor ik vanof 1 jannewari 16 uur in de weke gao warken.
Zu’n eerste warkweek is best spannend, ok a’j al meer as 12 jaor bij Lentis warkt; het wark op een secretariaat is hiel aans as het understeunen van het management.
Woensdag de 23e, op de eerste in-warkdag, stunnen ze mij om 08.30 u ’s mörgens in het kantoor aan de Laan Corpus den Hoorn al op te wachten: een collega-secretaresse en de vestigingsmanager, het comité van welkom.
De collega kende ik nog van vrogger; toen zat de ofdieling waor as ik nou gao warken op de daarde verdieping van het gebouw.
Ik zat van 2009 t0t 2013 op de tweede verdieping en haar regelmaotig contact met die collega’s.
Toen het management destieds verhuusde naor het Heijmanscentrum verhuusde ik natuurlijk met.

Daor was het wel wat lastig parkeren, dus ik zette de auto vaak bij de Laan Corpus den Hoorn en dan leup ik 10 minuten naor mien kantoor.
’s Middags as ik troggeleup haalde ik dan soms nog eem een kop koffie bij de wichter, zodoende bleef het contact in stand.
Het toeval wil dat zij met heur ofdieling verhuusd bint naor de gang waor as wij toen zaten en geleuf het of niet: het secretariaat zetelt in mien olle kantoor waor ik met Gineke zat.
“Welkom in je eigen oude kantoor!” was de begroeting. “Wij hebben hier nog wat van jou.”

Wat zul dat dan wezen?
Ik wus zeker dat ik destieds alles metnummen haar, zölfs de karstboom.
‘Kijk, daar achter de scanner…..”

Die sticker haar daor dus zeten vanof 2013.
Toen hiette ‘Huus van de Taol’ nog ‘Stichting Drentse Taol’.
Neie vloeren waren d’r in kommen, alles was fris varft, de muren saust, maor mien sticker zat nog op de vensterbank.
In stad Grunn’n.
Wel jammer dat maor zo weinig collega’s Drents kunt…….

Och, wat giet dr veul niet deur in dizze tied.
Het helpt niet um het allemaole aal te benuumen,  dus dat gao ‘k niet doen.
Positief punt in het corona-verhaal is dat wij veul meer vrije tied hebt: wij huuft ja nargens meer hen.
Tied um samen een einde te fietsen bijveurbeeld. ‘Kom, wij gaot d’r uut.’

Gerard zee begun veurige weke dat het zaoterdag  mooi weer zol worden. “As wij nog een dag wilt fietsen moe we  zaoterdag  gaon” bedachten wij dunderdag en zo kwam het dat wij zaoterdagmörgen 7 november de fietsen achter op de auto zetten en een gevulde picknick-tasse op de achterbank.
Van verschillende kaanten  hadden wij al heurd dat het bij Sellingen in de gemiente Westerwolde zo mooi mus weden.

De verschillende kaanten hadden groot geliek: wij keken  oons de ogen uut.
Ie kunt je haost niet veurstellen da’j in Zuud-Oost  Grunn’n  fietst.
Ie komt deur dörpies waorvan wij niet wussen dat ze in Nederland ligt.  Barnflair bijveurbeeld. Of Ter Wisch. Of Munnekemoer.
Van Sellingen fietsten wij naor Sellingerbeetse; een gehucht, maor het schient d’r zomers hiel drok te weden.
Dat komp deur de ‘Sellingerkoel’n’, zandofgraovings die nou een soort Ronostrand vormt met veul recreatiemeugelijkheden, zoas campings en B&B d’r umhen.

Oonze eerste stop was in Ter Apel, op mien verzuuk bij ’t olle klooster, dus wij weken eem van de fietsknooppunten-route af.
We zaten op een bankie in de middagzunne met een thermoskanne rooibosthee en kedetties met ei en keze, met uutzicht op de ziedkaante van het klooster. Nou en dan reup de mevrouw van de fietsknooppunten-Tom-Tom bezorgd: “Klopt uw route nog?” Ja heur, komp goed.
Die mörgen haar d’r nog iene tegen mij zegd: “Ga je nu een dag fietsen? Door corona kun je niet eens op een terrasje zitten!”
Wij kunt ok wel zunder terrassie een dag fietsen.
Trouwens: ie kunt dan ok nargens eem hen de wc en dat mus ik wal.
In Sellingen vreug ik an meinsen die an’t blad harken waren: “Is hier argens in de buurte een openbaar toilet?”
“Kist wel eem mitkommen, kin hier wel eem!” Wat een vriendelijke Grunnegers.
Ok underweg groette warkelijk iederiene die wij tegen kwamen. ‘Moi!’
Gerard en ik vergeleken dizze fietstocht met die deur Laren en Blaricum; wij vuulden oons hier aordig meer op oons gemak.

Vanuut Ter Apel fietsten wij een stuk langs het RuutenA-kanaal en kwamen terechte in Ruutenbrock, in Duutslaand.
En ok al bi’j maor een paar kilometer over de grens: aandere verkeers- en plaotsnaomborden, aander soort huuzen, aandere sfeer.
Bij de tweede stop was de zunne al aordig zakt: op een bankie in het bos was het tied veur een banaan en nog een koppie thee.
Een paar keer kwamen wij over het kleine riviertie, de Ruiten Aa, hen.
Sellingen en Ter Apel ligt in het stroomdalgebied van dat riviertje dat deur verrassend divers landschap stroomt: bos, vennegies, kanalen, uutgestrekte weilanden, kleine dörpies en netuurlijk: joepserds van boerderijen en kleine arbeidershuussies.

Dik veertig kilometer legden wij of.
Wat mooi is ’t daor mensen.
Wij hebt al een blokhut op een camping zien: misschien maor ies wat langer as een zoaterdagmiddag hen Westerwolde.
Meer foto’s zien? Kiek dan eem op Instagram.