21 november: Eigenbelang.

De afgelopen weken heb ik de afleveringen van ‘1672 het rampjaar’ op de televisie gevolgd. Als je van geschiedenis houdt een heerlijk programma.
Je krijgt een goed beeld van wat er in die periode  gebeurde: wie waren de hoofdrolspelers, wat waren hun belangen en hoe was het voor de burgers.
Er waren opnames gemaakt in oude steden en regelmatig zag ik bekende gebouwen voorbij komen die wij de afgelopen jaren met z’n tweeën bezocht hebben. Dan hoor je welk deel van de geschiedenis zich daar heeft afgespeeld en wat het strategische belang was van dat gebouw of dat stadsdeel.

Dit geschiedenisprogramma leerde me iets over de (nog steeds bestaande) afstand tussen ‘Holland’ en de overige provincies.
De Republiek der Nederlanden werd in 1672 geregeerd door rijke regenten onder leiding van Johan de Wit. Die rijke bovenlaag had zich vooral gericht op de handel en het vergaren van meer geld en goed en was de verdediging van het land een beetje vergeten. De vestingen waren niet goed onderhouden en er was niet genoeg wapenvoorraad.
Toen de Franse en Duitse legers oprukten werd de Hollandse waterlinie in stelling gebracht en dat betekende dat er grote delen land tussen de Zuiderzee en de Merwede onder water werden gezet om het leger van Franse Zonnekoning tegen te houden. Het rijke westen van het land was daarmee beschermd, de rest moest zich maar zien te redden. Die redde zich eigenlijk niet; Zuid- en Midden Nederland werd onder de voet gelopen door de Fransen en Oost Nederland werd bijna helemaal ingenomen door de bisschop van Münster, Bommen Berend.
Het lijkt een beetje op het verhaal van de Galliërs tegen de Romeinen, maar het vestingstadje Bourtange en de stad Groningen hielden stand tegen de Duitse bisschop. Daarmee werd ook de weg naar Friesland voor het Münsterse leger afgesloten. Het Gronings ontzet, dat ieder jaar nog op 28 augustus wordt gevierd was van groot belang voor ons land.

Kort door de bocht, deze bovenstaande samenvatting.
Wat je ziet is dat vooral de boeren, burgers en buitenlui heel erg te lijden hebben gehad van de oorlog.
Er werd door de Fransen en Duitsers geplunderd, geroofd en verbrand.
Wat je ook ziet is dat de strijd tussen protestant en katholiek nog lang niet gestreden was.
In naam was de Republiek der Nederlanden protestant, maar in de praktijk waren er nog grote gebieden waar men sympathiseerde met de katholieke kerk.
De inval van de roomse Zonnekoning en Bommen Berend kwam voor die Nederlanders dus ook als geroepen: nu kon het katholieke geloof weer openlijk beleden worden.

Dit televisieprogramma levert mij inzicht op in de ingewikkelde problematiek van die tijd.
Het is nooit zwart/wit; Johan de Wit was niet heilig en Willem van Oranje III ook niet.
Nederland werd van drie kanten aangevallen omdat het een stinkend rijk land was en de andere landen wilden daar een stokje voor steken: zij wilden zelf rijk worden.
Afgunst en eigenbelang lag hieraan ten grondslag.
En burgers zijn altijd de dupe van het eigenbelang van de hoge heren.

Heb je het Rampjaar 1672 gemist?
Deel 6 komt a.s. vrijdag en je kunt alle delen nog terugkijken.  (ik zou het doen!)
Hierbij een link naar de NPO-website.