15 januari: Een cymbelster.

Voor de kerstdagen bezochten wij de voorstelling ‘Advent’ van Daniel Lohues met Holland Baroque.
Daarover schreef ik een blog op 23 december onder de titel: ‘Moi‘.
Toen hij vertelde over kerst en hoe hij dat beleefde als organist liet hij ons een ‘Zymbelstern’ zien die hij ergens in Duitsland 0p de kop had getikt.
In het Nederlands heet het een cymbelster en het is een ‘feestelijk’ orgelregister.

Aan dat register zitten geen pijpen, maar één ster; meestal zit die boven het orgelfront.
Achter die ster zit een wiel met belletjes Als je de cymbelster inschakelt, wordt er lucht langs dat wiel geblazen.
Daardoor gaat de ster draaien en produceren de belletjes een vrolijk geluid.
Lohues schakelde de cymbelster in bij de toegift die werd gespeeld. Na het applaus, toen iedereen de zaal al uitliep, stond de ster nog vrolijk te bellen.

Naderhand vroeg ik me af of dat feestelijke register ook op het Hinszorgel in de Catharinakerk zit.

Hinsz-orgel in de Catharinakerk Roden

Voor een antwoord op die vraag stuurde ik een mail naar Erwin Wiersinga.
Dit was zijn antwoord:

Dag Ada

Nee, dat had je wel gehoord!
Het is een Duits dingetje.
In Nederland zijn ze minder gebouwd of verdwenen.
Veel te werelds voor de Calvinisten!

Hartelijke groet, Erwin

Jammer ja.
Mooie toevoeging wel: veel te werelds…..
Het zette mij aan het fantaseren over de tijd waarin het orgel werd gebouwd.
Het orgel kwam er dankzij een legaat van Maria Catharina Hoppinck in 1776.
Zij woonde in Den Haag, maar had een bijzondere band met Roden.
Zij was de achterkleindochter van Gayus Hoppinck, de tweede predikant in Roden na de Reformatie.
De bouw van het orgel werd opgedragen aan Albertus Anthoni Hinsz te Groningen.
Op 4 juni 1780 werd het instrument ingewijd; dat is bijna 250 jaar geleden.
Wie zaten er toen in de kerk?
Strenge Calvinisten?
En wie speelde op dat orgel?
Wat zongen ze toen dan?
Er is heel weinig bekend over de Hervormde gemeente zo’n 100 jaar na de reformatie.
Wil je weten wat er wel bekend is over de Catharinakerk? Hierbij een link naar een digitale versie van het boekje: ‘Negen eeuwen Catharinakerk in Roden‘.
In het hoofdstuk 4 (op pagina 12) vind je informatie over het onderwerp ‘Roden na de reformatie’.
Maar wie er ook op dat orgel speelde: het was vast niet zo mooi als wat wij ’s zondags horen met organisten als Chang Jong Lee, Arjan Schippers en Erwin Wiersinga.

Hierbij een link naar een video waarin Erwin orgel bespeelt: je luistert dan naar een uitvoering van Prelude in C (BWV 545) van Johann Sebastian Bach.
Zonder belletjes.
Maar prachtig!