20 juli: Gastblog Cor Vrieswijk – Het geheim van de toren van Zuidhorn (2)

In het voorjaar van 1944 moest Tekke Cruiming bijna dagelijks na sluitingstijd van zijn horlogezaak repartiewerk verrichten aan het uurwerk in te toren van de Nederlands Hervormde Kerk van Zuidhorn. In 1943 werd de eeuwenoude kerkklok door de Duitsers gevorderd vanwege het brons wat nodig was voor de oorlogvoering. Het uurwerk van de toren bleef wel en dus werd onderhouden en zo nodig gerepareerd door de klokkenmaker van het dorp. (Harm Werkman 72-73). In de toren had Tekke ondanks het verbod, toch een radio verstopt waarmee hij in de avond naar Radio Oranje luisterde. Er was hier een elektriciteitskabel en vanwege zijn goede reden kon hij ondanks de

De kerktoren van Zuidhorn.

avondklok (Sperzeit) toch ‘aan de klok werken’. Hij werkte niet alleen, samen met de dokter Berend Willem Kremer en notaris Reinder Reinders, vormde hij een communicatienetwerk in het dorp.
Deze drie mannen zorgden ervoor dat het laatste nieuws uit England bij het ondergrondse verzet terecht kwam. Op een gegeven moment raakte Zuidhorn opgeschrikt door electriciteitsuitval, waardoor de mensen bij kaarslicht de donkere nachten door moesten komen. Tekke had desondanks een manier gevonden om zijn communicatiewerk voort te zetten, namelijk aan de hand van accu’s. Maar hoe laad je deze accu’s op zonder elektriciteit? Door te fietsen op een oude fiets aangesloten op een accu? Precies! Thuis had de handige vakman een oude fiets aangesloten aan een accu, die werd opgeladen door te trappen. De kinderen (waaronder mijn oma), mochten om de beurt fietsen om de accu’s voor de radio in de toren op te laden. (H. Werkman 2002)

Pasfoto van Tekke op latere leeftijd.

Tekke maakte de bevrijding in mei 1945 mee, maar hield dit bijzondere verhaal na de oorlog voor zich en ging verder met zijn gemeenteraadswerk en horlogezaak. Er zijn veel verzetsverhalen en het verhaal van mijn overgrootvader heeft een gelukkig einde.
In het boek: Van bezetting tot bevrijding Zuidhorn 1940-1945 van Dr. Harm Veldman uit 2010 wordt zijn verhaal beschreven.
Hij wordt genoemd in een lijst van mensen die zijn erkend verzetswerkzaamheden te hebben verricht. (H. Werkman 75)

Als historicus en eventueel politicus in wording interesseert dit verhaal me erg, vooral de geweldloosheid van mijn overgrootvader inspireert me. Op 15 augustus 1945 gaf Japan zich officieel over, waarmee er een einde aan de Tweede Wereldoorlog kwam. Dit was echter wel na de enige inzet van nucleaire wapens in oorlogvoering ooit, met de bommen op Hiroshima en Nagasaki.
Laten we hopen dat er nooit meer zo’n groot conflict plaatsvind en vieren dat we meer dan 80 jaar in vrijheid leven.
Met de huidige geopolitieke situatie is dat wat mij betreft extra belangrijk.

Literatuur:

Toen fluisterde de toren van Zuidhorn: Over communicatie in bezet gebied – een tweeluik – H. Veldman, Zuidhorn, 4/5 mei 2002.

Van bezetting tot bevrijding Zuidhorn 1940-1945 Dr. Harm Veldman 2010 Profiel. 72-75.