“Ken je Emo en Menko niet?!”
Het klinkt haast als een beschuldiging.
Ik zit op de bank bij Essina voor ‘een bijpraat’ en zoals gebruikelijk in zo’n bijpraat komt er van alles voorbij.
Ze vertelt over een Groninger kerk en zegt: “Die kerk wordt ook benoemd in het boekje over Emo en Menko.”
Ken ik niet.
Nooit van gehoord zelfs.
Ze haalt het boekje ‘In de voetsporen van Emo en Menko’ voor me uit haar boekenkast; ik mag het zelfs mee, maar ik moet er wel zuinig op zijn, want ze heeft het van haar vader gekregen.

Wie zijn Emo en Menko?
In het kort: het waren abten van het Premonstratenzer klooster Bloemhof in Wittewierum.
Emo (ca. 1175 – 1237) en Menko (1213 – na 1276) zijn vooral bekend geworden door de kroniek, die zij hebben geschreven en die bewaard is gebleven ondanks de vernietiging van heel veel middeleeuwse documenten tijdens de reformatie. (Denk daarbij aan de vernietiging van de hele kloosterbibliotheek in Aduard).
Het is niet alleen een kroniek die vertelt over wat er allemaal gebeurt in het klooster in de 13 eeuw, maar de monniken doen ook aan autobiografische beschrijvingen, aan zelfbeschouwingen en overpeinzingen. Dit is vooral het geval in het eerste, door abt Emo geschreven deel.
Voor het hele verhaal verwijs ik graag naar een het artikel ‘De oudste Groninger die we persoonlijk kennen‘ op de website van de Rijksuniversiteit Groningen.

In het boekje gaat schrijfster Ada van Deijk langs de plaatsen die worden beschreven in de kloosterkroniek van het klooster Bloemhof in Wittewierum.  In haar verbeelding neemt ze abt Menko mee op haar reis en laat ze hem ‘zien’ hoe de situatie nu is.
De kerken die staan in de dorpen die we tegenkomen worden uitgebreid beschreven en ook het interieur wordt tot in de kleinste details benoemd.
Dat heb ik niet allemaal gelezen, want: te veel.
Sommige kerken had ik al wel gezien, zoals de kerk in Midwolde, waar het praalgraf staat van Carel Hieronymus von Inn- und Knipphausen, gemaakt door Rombout Verhulst.
Ada laat abt Menko daar vol onbegrip bij staan: zoveel protserige kunst ter ere van een méns? In een kerk? Gods huis?
Menko’s verstand staat er bij stil.
Ook in de kerk in Appingedam en in Zeerijp was ik al eens geweest.
Mooi zijn de volksverhalen, sagen en legendes die al eeuwenlang bij die dorpen horen en die in dit boekje allemaal voorbij komen.

Halverwege het boek steken de schrijfster en de denkbeeldige Menko de grens over en vervolgen ze hun tocht door Noord-Duitsland.
Daar zijn net zulke dorpjes als in Groningen met ook overal zo’n oude kerk: in de 13e eeuw had je natuurlijk nog geen landsgrenzen!
Tot mijn grote genoegen kwam het verhaal van de piraat Klaus Störtebeker (die wij op Rügen hadden leren kennen) ook voorbij in het boek.
Ook kwamen ze nog langs Greetsiel en Norden, waar we vorig zomer nog met neef Cor waren.

Wat bijzonder dat je door die oude kroniek naar ons huidige landschap kunt kijken door de ogen van een 13e eeuwse abt.
Weer heel veel geleerd; dank Essina!