Categorie: Muziek Pagina 1 van 39

Twee weken geleden hoorde ik op een morgen bij de Arbeidsvitaminen een lied van Reinhard Mey.
Eerst was het ‘geluidsbehang’ want ik was iets anders aan het doen, maar ik werd geraakt door de de woorden ‘….möcht ich im Stehen sterben.’
Een voor mij volslagen onbekend lied, uitgebracht in 1974.
Mey werd beroemd in Nederland met het lied ‘Als de dag van toen’ uit 1975; dit zat er net voor aan en heeft in ons land geen aandacht gekregen.
Het lied heet eigenlijk ‘Wie ein Baum, den mann fällt’.
Zoals een boom die men velt, zoals een aar op het veld, ‘möcht ich im Stehen sterben’.
Mey zingt zinnen als: ‘wenn sich meine Blätter herbstlich färben’ en ‘Wenn ich Freund Hein wie einen eis’gen Luftzug um mich wehen spür’.
Duitse dichtkunst.

‘Im Stehen sterben’ betekent  letterlijk ‘sterven terwijl je staat’ , maar het wordt figuurlijk gebruikt om aan te geven dat iemand sterft tijdens het volbrengen van een taak en dat hij of zij niet opgeeft voordat de taak voltooid is. Het impliceert dat iemand tot het uiterste gaat en tot het einde toe vasthoudt aan een principe of strijd.
In onze taal hebben wij daar ook een uitdrukking voor: ‘In het harnas sterven’.
Wij gebruiken die uitdrukking vooral om aan te geven dat iemand overlijdt tijdens het uitoefenen van zijn beroep terwijl hij nog zeer actief is.
De uitdrukking is een metafoor (afkomstig uit de middeleeuwen) en verwijst naar het sterven in het harnas als een “ridderlijke” en eervolle manier om te overlijden.

Vorige week had ik een vriendin aan de lijn; we hadden het over ouder worden en over hoe onze ouders waren overleden. Haar vader had een lang ziekbed gehad en zij vertelde: “Dat is toch wel mijn schrikbeeld voor de toekomst: dat je in bed komt te liggen of in een rolstoel belandt en dat je dan je afhankelijk wordt van mantelzorg.”
Ik vertelde haar over bovengenoemd lied van Mey en later op de avond stuurde ik het haar toe.
Een tekst om over na te denken.
Met een melodie die in je hoofd blijft zitten en muziek die doet denken aan ‘Als de dag van toen’.
Voor dit blog maakte ik een PDF met de Duitse tekst, met daarnaast een vertaling: Wie ein Baum den mann fällt
Verder geef ik je hierbij een link naar het nummer op You Tube: Wie ein Baum.
Een pareltje.
Geniet er van.

Jacques Klöters begint zijn radioprogramma op zondagmorgen altijd met een gedicht.
Een aantal weken geleden was dat een oud gedicht; het was in 1870 geschreven door Rosalie Loveling en de titel was ‘Het geschenk’.

I

Hij trok het schuifken open,
Het knaapje stond aan zijn zij
En zag het uurwerk liggen:
‘Och, grootvader, geef het mij?’

– Ik zal ’t u wel eens geven,
Toekomende jaar misschien,
Als gij wel leert en braaf zijt,
Zeî de oude, wij zullen zien.

‘Toekomend jaar!’ sprak het knaapje,
‘O, grootvader, maar dan zoudt
Ge lang reeds kunnen dood zijn;
Ge zijt zoo ziek en zoo oud!’

En de oude man stond te peinzen,
En hij dacht: het is wel waar,
En zijn lange vingren streelden
Des knaapjes krullend haar.

Hij nam het zilvren uurwerk,
En de zware keten er bij,
En leî ze in de gretige handjes,
‘’t Komt nog van uw vader,’ sprak hij.

II.

Daar was een grafje gedolven;
De scholieren stonden er rond,
En een oude man boog met moeite
Nog eene knie naar den grond.

Het koele morgenwindje
Speelde om zijne haren zacht;
Het gele kistje zonk neder;
Arm knaapje, wie had dat gedacht!

Hij keerde terug naar zijn woning,
De oude vader, en weende zoo zeer
En lei het zilvren uurwerk
In ’t oude schuifken weêr.

Aandachtig had ik geluisterd en ik, emotionele dweil, was in tranen.
Het gedicht deed me denken aan de smartlap die vroeger in mijn liedjesmap stond.
Het was een lied van de Zangeres zonder Naam en het heette ‘Het parelsnoer ‘.
De eerste regel was ‘Klein Greetje kwam dikwijls bij grootmoe, wel 6,7 keer op een dag, ze vindt het bij grootmoe zo heerlijk, omdat ze daar alles van mag.’
Het gegeven waar het verhaal om draait is hetzelfde, maar bij dit lied gaat het niet om een grootvader met een zilveren horloge, maar een grootmoeder met een parelketting.

Wát een ontzettende smartlap!
Voor mijn moeder heb ik het nog wel eens gezongen, maar het staat al jaren niet meer in mijn zangmap: ik krijg het er niet meer uit.
Wil jij het lied nog eens horen, gezongen door Mery Servaes?
Hierbij een link naar een uitvoering op YouTube. 

Begin oktober overleed de zanger van Kayak, Edward Reekers.
Hij was niet eens zo veel ouder dan ik: 68 is hij geworden.
In een ochtendprogramma van Radio 5 luisterde ik naar een telefoongesprek dat naar aanleiding van dat overlijden werd gevoerd met Harry Sacksioni. Hij kende Reekers persoonlijk, had veel met hem samengewerkt en was verdrietig om zijn heengaan.
Edward Reekers volgde binnen Kayak Max Werner op als zanger, die wilde liever drummen.

Reekers had een bijzondere stem die hij, totdat hij ziek werd, op vele manieren heeft ingezet.
Sacksioni had hem geadviseerd om een mee te doen aan zo’n programma als ‘Beste zangers’ maar dat wilde hij absoluut niet.
“Hij was daarover kort” zei Saksioni daarover “Muziek is geen wedstrijd’.

Mooie uitspraak.
Zegt Daniël Lohues ook altijd.
Op internet vond ik een quote van Pat Martino, een Italiaans/Amerikaans jazzgitarist.
Die omschreef het treffend:
True music, like all true art, is an experience to be shared, not judged, for praise cannot make it better, as blame cannot make it worse.* 

De stem van Edward Reekers nog even horen?
Hierbij een link naar Ruthless queen: een opname uit het legendarische muziekprogramma Toppop.
Het nummer gaat over een scheiding, waarbij de man hopeloos en vernederd achterblijft. (I can’t accept our love has been).
Het is het bekendste nummer van Kayak met Reekers als zanger.
De plaat is daarnaast ook bekend door de verkeerde klemtoon (ruth-LESS) van de titel.
Veel Engelstalige luisteraars keken daar vreemd van op. Hierbij een link naar een artikel daarover op de website van Ton Scherpenzeel, waarin hij uitlegt waarom de klemtoon op ‘less’ ligt.

*Echte muziek is, net als alle echte kunst, een ervaring die gedeeld moet worden, niet beoordeeld, want lof kan het niet beter maken, net zoals kritiek het niet slechter kan maken

Bij één nummer van The George Baker Selection zit ik aan het begin, als de blokfluiten beginnen te spelen, in gedachten weer op de fiets op de terugweg van de MAVO naar huis.
Ik zit dan nog in de 1e klas, maar het is al zomer (juni 1974) en ik fiets samen met Marjan, die door moet naar Diever.
We hebben het over muziek en ik vertel haar wat ik heb ontdekt over het liedje ‘Fly away little paraquayo’: dat dat over slavernij gaat.
Ik had namelijk al één jaar Engels gehad en had met mijn fonetisch opgeschreven woorden geprobeerd om het lied te vertalen.
“Dat is toch helemaal geen goeie muziek!” riep Marjan.
“Waarom niet?”
“Nederlanders die Engels zingen, dat klinkt toch nergens naar?”

In mijn herinnering hoorde ik het aan en wist ik niet wat ik moest zeggen.
Wat ik wel begreep was dat Marjan twee oudere broers had die heel veel wisten van muziek in het algemeen en popmuziek in het bijzonder en dat die hun kleine zusje duidelijk hadden gemaakt dat dat liedje van de George Baker Selection ‘ECHT NIET KON!’

Tijdens het vervolg van de fietstocht bleek dat er heel veel muziek was in die tijd die je niet goed hoorde te vinden.
Silvio – ‘Marian, come back home’  had ik ook helemaal vertaald, dat was een regelrechte smartlap:  “Daar luister je toch niet naar, Ada, dat is echt slecht” (geen idee? Luister hier.)
Vicky Leandros – Ich hab die Liebe gesehen en Du – Peter Maffay, bij ons thuis regelmatig te horen: “Toch geen Dúitse muziek!”
Maar die liedjes stonden allemaal wel in mijn map met teksten voorzien van gitaarakkoorden.
Ik speelde sinds de zesde klas van de Lagere school gitaar en ik was in mijn vrije tijd druk met het zingen van muziek die ik mooi vond.
In die tijd was ik lid van de Mandoline-club van Marinus Boer in Dwingeloo en daar zongen we liederen als Whispering Hope, Muss-i-denn en ‘Meisjes met rode haren.’
Genoot ik van.

Toen ik thuiskwam na het fiets-gesprek met Marjan was ik een beetje boos.
Hoezo geen goeie muziek? Ik vond het prachtig!
En ik bleef het prachtig vinden, ondanks dat dat van Marjan niet mocht.
En van mijn broer dus ook niet…. (zie zijn reactie onder dit blog 😉 )
Marjan ging na één jaar MAVO naar een andere school in Diever en ik heb haar daarna nooit meer gezien.
Als de blokfluiten van George Baker spelen aan het begin van Fly away little paraquayo flitst mij altijd bovenstaand gesprekje op de fiets door het hoofd.

Wat je mooi vindt vind jij mooi; daar doet wat een ander ervan vindt niks aan af.
Daarom luister ik nog steeds graag naar de kleine paraquayo.
En naar Heintje met zijn ‘Ich bau dir ein Schloss’, naar een klassiek stuk als de Theresiënmesse van Haydn, naar BZN, Queen en Daniël Lohues.
Mijn vader zei vroeger: ‘Smaak is geen kwestie van meerderheid’.
Geniet zonder schuldgevoel van muziek die jíj mooi vindt.
Geef je er maar eens lekker aan over: hierbij een link naar de paraquayo.

Giovanni Battista Pergolesi (afbeelding: Wikipedia)

Zo van een muziekstuk genieten dat er tranen van ontroering ontstaan: af en toe overkomt me dat.
Dat is vaak bij stukken die ik al ken, maar deze week overkwam het me bij het beluisteren van een muziekstuk dat ik voor het eerst hoorde: het was het twaalfde en laatste nummer van het werk ‘Stabat Mater’ van Pergolesi.
Als je een beetje van klassieke muziek weet, dan ken je het vast het eerste stuk, want dat is overbekend: een sopraan en een alt die ‘Stabat Mater Dolorosa’ zingen.

Het hele stuk Stabat Mater bestaat uit 12 delen.
Het is gebaseerd op een gedicht uit de 13e eeuw, waarvan de eerste strofe luidt: ‘Huilend stond de moeder aan de voet van het kruis, waaraan haar zoon te sterven hing.’
Het gedicht is geschreven ter ere van de Heilige Maria, staande onder het kruis van Jezus.

Giovanni Pergolesi was een Italiaan en hij leefde maar heel kort: hij is maar 26 geworden (1710-1736).
Hij heeft zijn korte leven hoofdzakelijk in Napels doorgebracht, waar hij op zijn twaalfde naar toe werd gestuurd om muziek te studeren.
Hij schreef o.a. komische opera’s.
Maar hij had een zwakke gezondheid, hij leed aan tuberculose.
Toen hij zijn einde voelde naderen, zocht hij onderdak in een klooster. Daar voltooide hij  zijn beroemde Stabat Mater (Latijn voor ‘De moeder stond’).

Het wordt beschouwd als één van de mooiste, meest indringende stukken muziek uit de religieuze klassieke muziek en lange tijd gold het als het schoolvoorbeeld van eenvoudige en ontroerende kerkmuziek.  Pergolesi schreef het werk voor twee solostemmen, alt en sopraan (destijds hoge mannenstemmen), strijkers en orgel; pas later is er een koor en een orkest aan toegevoegd.

Na Pergolesi hebben veel componisten ook een Stabat Mater geschreven.
Ook is bekend dat Mozart (1756-1791) en Bach (1685-1750) zijn muziek hebben gebruikt (of er ieder geval goed naar hebben geluisterd) bij het schrijven van hun eigen muziek.

Hierbij een link naar uitvoering op YouTube van dit stuk dat ik beluister op Spotify: Orchestra Mozart Claudio Abbado uit 2009.
Je kunt via deze link het hele Stabat Mater van Pergolesi beluisteren; het laatste stuk waar ik over schrijf begint bij 38.07.
Dat 12e stuk heet Quando Corpus Morietur; het eindigt heel verrassend met een vrolijk en opgewekt ‘Amen’.
Heb je Spotify? Dan kun je dit album ook beluisteren via deze link.

Neem eens de tijd om het hele stuk in alle rust te beluisteren.
Duurt ongeveer drie kwartier.
Oortjes in, oogjes dicht, snaveltje toe.
Kom je even écht tot rust. 

‘Cantus gaat vergeten pareltjes zingen in de Niemeijerfabriek’; deze kop stond half mei op de website van OOG, Omroep Groningen.
In dat artikel wordt een aantal leden van Cantus geïnterviewd, waarbij ze vertellen over het bijzondere koor, over dirigent Karel Stegeman en over ‘Silence & Music’, het concert dat werd gehouden in oude fabriek van Theodorus Niemeijer. Hierbij een link naar dat artikel.

Wij waren er bij zaterdagavond!
Nog nooit heb ik een concert bijgewoond in een oude fabriek en het was heel bijzonder om in die grote, lege fabriekshal te zitten met ongeveer 200 mensen op plastic stoeltjes om te luisteren naar koormuziek. ‘Toewerken naar climax van stilte’ was de subtitel; ik schreef er ook al over in het blog Voor-luisteren.
Tijdens dat voor-luisteren op Spotify had ik in het begin grote twijfels of ik het wel leuk zou vinden.
Moeilijke muziek. Soms ook ontoegankelijk vond ik. In ieder geval heel anders dan wat wij wekelijks met onze cantorij staan te zingen.
Verder is er natuurlijk ook altijd een risico bij voorluisteren: dat je steeds alleen maar de perfecte uitvoeringen van Spotify hoort, waardoor de echte uitvoering vaak wat tegenvalt.

Toen ze gisteravond begonnen met ‘Silence and music’ van Ralph Vaughan Williams smolt mijn aanvankelijke twijfel als sneeuw voor de zon.
Oeh……. wat mooi.
Hemels.
Alles.
Aan sommige stukken werkte de sopraan Marina Torra Cabau mee (hierbij een link naar haar website) die de hoge noten prachtig zong.
Koor én sopraan brachten versies die in mijn oren mooier klonken dan de perfecte uitvoeringen van Spotify.
Daarmee zeg ik niet dat het meer dan perfect was, maar het kwam binnen in mijn hart.
En die akoestiek!
Als je je ogen dicht deed waande je je in een kathedraal.

Op voorhand was ik wat sceptisch over het stuk 4’33 van John Cage.
Dit stond er over op het programmablad: 4.33 is zonder twijfel het beroemdste én meest omstreden stuk van John Cage: het bestaat uit 4 minuten en 33 seconden stilte van de musici.
Met mijn Drentse nuchterheid voelt dat voor mij toch een beetje als in het sprookje ‘De nieuwe kleren van de keizer‘, maar ook in dit geval was het anders dan ik dacht: je maakt de stilte mee, omdat je met koor, soliste én publiek hebt ’toegewerkt naar de climax van stilte’.

De stilte was zo belangrijk bij dit concert, dat het beter was om niet te applaudisseren tussen de stukken door.
Dat aandeel moesten wij als publiek leveren aan dit concert, maar daar waren wij ons in het begin in ons enthousiasme ons nog niet van bewust; later ging dit beter.
Bijzonder om ‘onze Karel’ in zo’n andere setting voor zo’n ander koor te zien staan, maar ook om schoonzoon Jon, die als bas bij dit koor zingt, zo te zien genieten van de muziek.

Eén opname maakte ik:

Je kijkt en luistert naar het laatste stukje van ‘O taste and see’ van Williams en het begin van Crucifixus van Lotti.
Dan heb je even een idee van wat wij hebben beleefd.
In december zingt Cantus ‘Winterreise’ van Schubert.
Mis het niet.

Zondagmorgen 4 mei.
Ik neem mijn telefoon mee naar de douche en luister naar het programma ‘The Sandwich’ van Jacques Klöters.
‘Goedemorgen….. heb je goed geslapen?’
Bij hem hoor je muziek die je niet zo vaak hoort.
Die ochtend draaide hij ‘Life is just a bowl of cherries’ van Holly Cole.
Daarna zei hij: “Als ik leraar zou zijn op een middelbare school en ik moest mijn leerlingen uitleggen wat nou eigenlijk de filosofie van de Stoïcijnen was, dan zou ik met dit lied beginnen, want daar staan echt stoïcijnse gedachtes in. Zoals ‘The sweet things in life to you were just loaned so how can you lose what you never owned?’ ja dat zijn mooie zinnen.”

Die informatie neem ik dan tot me als ik onder de douche sta en vraag me af: wat is de filosofie van die Stoïcijnen dan?
Ik ken ze eigenlijk alleen maar van het woord ‘stoïcijns’, dat onverstoorbaar/emotieloos betekent, dat je je niet gemakkelijk uit je mentale evenwicht laat brengen.
Het vermogen om met moeilijke situaties om te gaan zonder overweldigd te raken door emoties.
Later die dag zocht ik het op.
Stoïcisme is een filosofische leer uit het oude Griekenland, die stelt dat je gelukkig wordt door je zo min mogelijk aan te trekken van dingen waarop je geen invloed hebt. Ongeluk, ziekte en dood moeten niet vervloekt maar geaccepteerd worden. Ze richten zich op oefeningen om emoties te leren beheersen.
Meer weten? Hierbij een link naar de website ‘De nieuwe Stoa‘. 

Terug naar het lied over het schaaltje met kersen.
Hieronder vind je tekst.
Wil je het lied (bekend gemaakt door Judy Garland trouwens) ook even horen?
Hierbij een link naar een uitvoering op YouTube.

Life is just a bowl of cherries
Don’t take it serious
Life’s too mysterious
You work, you save, you worry so
But you can’t take your dough
When you go, go, go
Keep repeating, it’s the berries
The strongest oak must fall
The best things in life to you were just loaned
So how can you lose what you never owned
Life is just a bowl of cherries
So live and laugh at it all

Life is just a bowl of cherries
So live it, love it, wriggle your ears
And think nothing of it, you can’t do without it
There’s no two ways about it
You live and you laugh at it all.

Vertaling:

Het leven is gewoon een kom kersen
Neem het niet serieus
Het leven is te mysterieus
Je werkt, je spaart, je maakt je zo’n zorgen
Maar je kunt je poen niet meenemen
Als je gaat, gaat, gaat
Blijf herhalen, het zijn de bessen
De sterkste eik moet vallen
De beste dingen in het leven aan jou werden gewoon geleend
Dus hoe kun je verliezen wat je nooit bezat
Het leven is gewoon een kom kersen
Dus leef en lach er allemaal om

Het leven is gewoon een kom kersen
Dus leef het, hou ervan, wiebel met je oren
En denk er niets van, je kunt niet zonder
Er zijn geen twee manieren over
Je leeft en je lacht om alles.