Categorie: Streektaol Pagina 3 van 15

‘Bij oons op de Brink’.
Die titel zette ik boven het verhaol dat ik naor de redactie van de ”Zinnig’ stuurde in meert. Het thema veur het juni-nummer was ”Dicht bij hoes’; daor had ik mien gedachten over laoten gaon. Wat is nou dicht bij huus? De tuun? De  JUMBO?  Toen bedacht ik dat ik een stukkie eeuwenolde geschiedenis dicht bij huus heb en hoe ik daor van geniet en toen wus ik het: de karke.

Op de redactie van Zinnig kriegt ze netuurlijk teksten anleverd van veul meer schrievers in de streektaol, dus het duurt eem veurda’j bericht hebt of joen tekst al dan niet plaotst wordt, maor dizze keer haar ik dus geluk: het kwam der in.
En niet allent mien tekst, maor ok de QR-code weur ofdrukt.
Met die QR-code ku’j binnen in de Catharinakarke kieken hoe of der uutzöt.

Ie kunt dus gewoon holden van een old gebouw.
Ie leest der alles over in ”Bij oons op de Brink’, hierbij een link naor een PDF: 2023.04. Dicht bij huus
Mien liefde veur die olle kwinte op de Brink is allent maor groter worden sinds ik daor ’s zummers toeristendiensten stao te dreien.
Oonze karke is lös in de maonden juli en augustus op woensdag- en zaoterdagmiddag; ok ik stao der weer een paor zaoterdagen te gidsen: 8 en 15 juli en 5 augustus.

Ko’j ok een keer kieken?
Dan krie’j eerst een pepermuntie en daornao vertel ik joe alles over de olde karke die al meer dan 800 jaor bij oons op de Brink stiet.

Dizze weke is het week van de jaoren ’80 op Radio 5.
Ik heur joe denken: “Wat hef dat nou met Drents te maken?”
Het antwoord is ‘Bert Haandrikman’.
Hij hef zien eigen ochtendshow op 5 van 06.00 – 09.00 uur en ik ben een vaste luusteraar.
Hij stek niet under stoelen of banken dat e uut Börger komp en drag uut dat e een trotse Drent is.

Bert was as puber al een verwoed radioliefhebber en deur an alle spellegies met.
Curry & Van Inkel, Frits Spits, Hans Schiffers: hij hung regelmaotig an de tillefoon en sprokkelde zo hiel wat priezen bij mekaar.
In ‘Goeiedag Haandrikman’ heurden wij de ofgelopen dagen aal stukkies van die tillefoongesprekkies veurbij kommen.
Ién van de redens waorum hij met an deur met die spellegies was, dat e zölf op de radio wol kommen.
Hij wol stommegraag discjockey worden en dat vertelde hij ok regelmaotig as e weer ies op de radio kwam.

Wat opveul in die gesprekken was dat Haandrikman een Drents accent haar; ie können duudelijk heuren dat e uut Börger kwam.
A’j hum nou heurt praoten heur ie daor niks meer van.
Vanmorgen was der een luusteraar die reageerde op dat accent: “Hoe heb je dat zo afgeleerd?”
Toen vertelde hij dat dat veur hum destieds best een probleem west was.
In zien umgeving weur hum veurholden dat hij met zien Drentse ofkomst hielemaol gien diskjockey kun worden, want gieniene in Nederland zat te wachten op ‘een Drents jongetje uit Borger’.
Maor hij leut zich niet ontmoedigen.
Hij vertelde dat e zich suf oefend haar en toerloos Fred Emmer ofluusterde en naopreut.

Bert Haandrikman (foto: website Radio 5)

Het was een lange weg, maor Bert Haandrikman is een bekende diskjockey worden.
Vanaf 2002 was hij jaorenlang te heuren bij de KRO/NCRV op Radio 2. Hij was 14 keer medepresentator van de Top 2000 en tenslotte volgde hij Jeroen van Inkel op op Radio 5.

Respect en bewondering veur dizze Drentse deurzetter.
Dat e in de radiowereld, die een afkeer hef van regionale accenten, toch deurdrungen is tot de top.
Hij prat nog Drents met zien olders en as e in Börger is, maor hij zee dat e de streektaol haost wat verleerd was.
Kiek, daor snap ik dan weer niks van! Een Drents jonchie verleert zien moedertaol toch niet?

Ok eem genieten van die oale stukkies Radio?
Op het Instragram-account van Haandrikman vin ie 2 fragmenten: op 23 mei het programma van Curry & Van Inkel en 24 mei met Hans Schiffers.

Met zien achten zaten wij gezellig um de taofel  in zaal 2 van Op de Helte veur de activiteit ‘Een uurtie Drents’.
Dizze middag haar ik zölf bedacht, maor begun dizze weke dacht ik: ‘Hoe vul ik dat uur? Ie kunt meinsen toch niet een uur laoten luusteren…..die moet zölf ook wat doen.”

Eerst meuk ik een inventarisaotie van alles wat ik op dit gebied al ies daon heb: een Daniël Lohues-aomnd, een streektaolles op een basisschoele in Assen, veurdrachten bij Taol an Tafel en een gezellige middag veur olderen van oonze PKN-gemiente. Overal pikte ik wat uut en zo onstun een programma van een uurtie dacht ik, moar achterof ha’we an dat uurtie niet genog…… het leup een Drents kwartiertie uut.
Een liedtie, een verhaoltie en een beetie geschiedenis: op zu’n middag bin ik in mien element (de accordeon haar ik niet metnummen).
Maor ik was niet allent an ’t woord: de deelnemers an dizze middag beantwoordden een vraoge en mussen zölfs nog an ’t wark.
De vraog was: waor ko’j vot en met wie praot ie nog in joen eigen streektaol?

Hiel verschillende verhaolen heurden wij; zoas bijveurbeeld het biezundere taolverhaol van een gezin uut Wieringermeer, waarvan de oldste twee kinder in het Westerkwartiers opvoedt weuden en twee jongere kinder in het Nederlands. Verder was der een ‘geboren en getogen Roner’ die gien woord streektaol preut! Ze verstun het gelukkig wel.

A’j knienen hebt…

Een zeer divers gezelschap dus.
Ik legde ze een aantal spreekwoorden veur en vreug of ze wussen wat die betiekenden.
Weet ie ’t?
‘A’j knienen hebt, he’j ok keutels’
‘De moezen ligt dood veur de spinde’.
Dan is ’t wal handig a’j weet wat een spinde is.
Ok nuumde ik tien typisch Drentse woorden op, zoals bijveurbeeld ‘krooje’ en ‘spetterkeersie‘.*

Wij zungen met mekaar nog ‘Hier kom ik weg’ van Daniël Lohues en ik las het verhaal over de kleine Gerardje die gung eier zuuken, dat ok al ies op dizze website publiceerd is.

Dizze middag heb ik as PKN-activiteit anbeuden, omdat de streektaol mij nao an het hart lig.
Dit vun ik een mooie gelegenheid um het Drents  positief under de aandacht te brengen.
Met mien enthousiasme veur oonze stokolde taol hoop ik dat ik de meinsen der van heb kunnen overtuugen hoe belangriek het is um in het Nedersaksisch met mekaar te praoten.
Met Roelof en Harm zeg ik:
Blief bij de tied, maor vervul oeze wèens:
Asjeblieft mensen, blief praoten in’t Drèents!

* Spreekwoord 1: bij ieder veurdeel he’j vake ok een naodeel.
Spreekwoord 2: een spinde is een veurraodkaste; as de moezen daor dood veur ligt wordt der armoede leden, dan hef men honger.
Een krooje is een kruiwagen en een spetterkeersie is een vuurwerk-sterregie.

Véurige weke schreef ik over ien weke niet mopperen.
In het Drents hebt wij een mooi woord daorveur: ‘graanzen’.
Snauwen, mopperen, schelden en/of  negatief zeuren, dat betiekent het ongeveer.

Vaste lezer Willem reageerde naor mij toe via de mail met de volgende opmarking:

“In mien praktijkjaor in 1963 ha’k te maken met den olde en veural wieze timmerman wel altied zee “Dree keer meten en ien keer zagen”.
Was veur mij een les wel veul wieder gung as allent maor dat stukkie holt ofzagen, maor universeel te gebruken.”

Willem betrekt dat ‘dree keer meten en ien keer zagen’ dus ok op oons taolgebruuk en oons gegraans.
Denk eerst eem nao veurda’j der van alles uutkraomt.
A’joe van te veuren bedenkt wat je woorden teweegbrengt bij een aander, dan ku’j joe soms maor beter stille holden.

Maor niet allent bij je woorden, ok met het kopen van dinge is het verstandig um dree keer te meten:
He’k het neudig?
Kan ik het betaolen?
Waor kan ik het kwiet?
Menigeen komp uut de IKEA met een karre met een kop d’r op, um tot de conclusie te kommen dat het niet in de auto past.
En ienmaol thuus is het ok altied maor weer ofwachten of ie alles kwiet kunt. En of het allemaole neudig was…..

Toen ik d’r over nao gung denken was d’r nog veul meer waorbij a’j beter dree keer meten kunt, beveurbeeld vekaansies boeken, je politieke stem uutbrengen, je gedrag as weggebruuker  (meten scheelt boetes…) en eten en drinken.
Ie kunt zölf vast ok nog wel meer bedenken….

Bespiegelingen bij een blog.
Bedankt Willem!

Zundagmorgen 07.55.uur.
Veur de wekker wakker.
Dat zeg wat: spannende dag.  Om 11.00 uur  word wij in Noord Slien verwacht waor ik een aantal körte  verhaolen mag veurlezen bij Taol an tafel.
Ienmaol arriveerd word wij welkom heten deur Reina en Gloria, de twee dames die dit evenement organiseert under de paraplu  van Het Huus van de Taal; Gloria preut de mörgen ok an mekaar.
Twee keer drie kwartier dichtkunst, proza en  meziek,  dat is  de formule van zun mörgen.

Ria Westerhuis is een bekende Drentse dichteres. Zij komp uut ZuudDrenthe, ze woont bij het grensriviertie De Reest; zölf nuumt  ze het de Riest.
Ria hef een aangename stem en ze drag heur gedichten gloedvol en gevulig veur in heur eigen streektaol.
A’j een indruk wilt kregen van heur wark,  dan verwies ik joe naor heur website, hierbij een link.

Mien veurdracht begunde met een verslag van de eerste keer dat ik met een wandelvierdaagse an deu.
As lezer van dit blog hej die verhaolen  allemaole al ies veurbij zien kommen,  want ik stao dan wel te vertellen under de noemer ‘proza’, maor veur mij bint het blogs die ik in het verleden schreven heb en die vertoald bint in het Drents. Wat ik terugheur van de toeheurders is dat het zo herkenbaor is: de gebeurtenissen in een wachtkamer,  onze geliefde conciërge op Mavo op de Smilde, de  mannenpraot bij de Rodermarktwagenbouw en het familieverhaol van de kleine Gerardje die gung eierzuken.
Wat bin ‘k dan nerveus, mensen.
Huuf ik niet te stötteren? Verspreek ik mij niet?
Bij het wakker worden ’s mörgens heb ik al kloeten in de boek van de spanning; die bint pas vot as ik het leste verhaol  veurlezen heb.

De meziek weur verzörgd deur Fens en volk, zij zungen zölfschreven streektaolvassies; ie kunt heur meziek vinden op Spotify.
Luuster beveurbeeld maor ies naor Witte Wieven  en Glinster.
In de pauze kwam ik nog an de praot met Ineke de Jong, een kunstenares.
Zij vertelde dat zij metdöt met het programma ‘de nieuwe Vermeer’: zij hef een kunstwerk maakt van papier maché.
Zundagaomnd 5 meert komp ze op de tillevisie: ze mag d’r nog niks over publiceren, maor hierbij wel alvast een link naor heur website.

Zaoterdagmörgen in het programma Hemmeltied hef Arja Olthof in de rubriek van ‘het Huus van de Taol’ mien verhaol uut de Zinnig van jannewaori gebruukt veur een column over accentdiscriminatie. Schoonzeun Cees hef dat stukkie eem veur mij uut het programma knipt: ie kunt de column van Arja hier truggeluusteren: (an ’t begun een paar seconden geduld….)

Het was een gezellige bijienkomst daor in Noord Slien vanmorgen. Wij kregen tussen de middag een warm buffet veurschötteld met bami met saté  met kroepoek en aandere bijgerechten en ok de koffie, thee en aandere drinkerij hadden ze bij Wielens goed veur mekaar.  Gloria vertelde dat het veur sommige groepies in de zaal echt een daggie uut is.
Daor heb ik met liefde an metwarkt.

Beneid naor wat ik veurlezen heb? Klik dan op één van understaonde links veur het hiele verhaol.

• De wandelvierdaagse: Vrieswijk-genen
• De concièrge
• Wachtkamerpraot: Wachtkamers
• Mannenpraot bij de Rodermarktwagen 
• Ik zol ok willen scheiden: Een grote lieverd 
• Eier zuken 
• Niet bestaonde woorden van Jan Wierenga: Zwijnepuiten en gruitjetuiten

In 2021 warkte ik met an Taol an Tafel in Dwingel, hierbij een link naor dat verslag.

Dunderdag veul de neie ‘Zinnig‘ op de matte.
Het thema woar as wij dizze keer teksten over an können leveren was: Positief (over het) platteland.
Het platteland (of laandelijk gebied) stiet veur al het gebied buuten de bebouwde kom.
En ok al woon ik niet op het platteland, ik kön bij dat underwarp wel een verhaol schrieven.
Het het ‘Accent-discriminatie’ en a’j vaste lezer bint van dit blog dat he’j de essentie van dit stuk wel ies veurbij zien kommen.
Bi’j beneid naor de tekst van mien bijdrage? Hierbij een link naar een PDF: Zinnig – Accent-discriminatie

Veurige weke heb ik wat teksten uutzöcht veur een volgende activiteit op streektaolgebied: ik bin uutneudigd deur de organisatie van Taol an tafel (Huus van de Taol) um wat veur te lezen op zundag 26 febrewaori in Noord Slien.   Dat he’k ien keer eerder daon, toen was het een bijienkomst under diezölfde naom in Dwingel*.
Wat ik begreep van de leiding da’j in Dwingel en Slien niet dezölfde teksten kunt gebruuken, umdat d’r mangs wat overlap zit in ’t publiek.
Nou heb ik genog teksten op dizze website staon die onder het underdiel ‘Proza’ veurlezen kunt worden, maor dan moet der nog wel hier en daor wat anpast worden.
Een stuk in het Nederlaands möt eerst vertaold worden en ik kan niet gemakkelijk verwiezen naor een veurig blog of een aandere website, dus ik moet wat meer uutleggen.

Gerard is dan altied mien proefknien.
As ik de verhaolen uutzöcht heb lees ik ze an hum veur.
Hij is een goeie graodmeter: as hij het onderholdend en/of komisch vindt, dan zit het wel goed.
Hij durft  het ok rustig te zeggen as ’t niks is: toen ik eind dit jaor het karstverhaol much schrieven veur ‘De Krant’ keurde hij het eerste verhaol falikant of.
Wij kwamen veur 26 febrewaori uut op een mooie mix van körte verhaolen over een wandelvierdaagse, wachtkamers in de gezondheidszorg, een breedsprakige wasmachinemonteur, de Rodermarktparade en een verhaol over eier zuuken.
Nou bin ik regelmaotig an ’t oefenen.
Langzaom praoten en niet ‘revelen’.
Klemtonen goed leggen, hoge en lege stemmen accentueren.
’t Komp vast wel goed, maor ik bin altied wel wat nerveus veur zuks.

Wo’j ok kommen kieken en luusteren?
Via dizze link ku’j je opgeven.

* Meer lezen over die Taol an tafel in Dwingel? Klik dan hier: ‘Proza in Dwingel’

Op zaoterdag 3 december lag de neie Zinnig weer op de mat.
Van te veuren was an de schrievers vraogt of der wat schreven kun worden over het thema ‘Kolde’.
Het eerste wat ik denk bij dat thema is ‘brrrrrr’; ik hol niet van kolde.
Het zal gezond weden en het zal neudig weden dat het nou en dan vrus, maor van mij huuft het niet.
As wij een kwakkelwinter had hebt en ik heb maor een paor mörgens huven krabben, dan bin ik al lang bliede.

Gerard hoopt altied op een stevige winter.
Die genöt van dikke sneibulten, het gebeuren op het ies en ‘lekker buten lopen in de vrieskolde’.
Tuurlijk; ik gao met wandelen, vin het ok wel wat hebben, maor bin veural bliede da ‘k weer thuus bin.
Toen oonze kinder klein waren kun ik mij d’r niet an onttrekken.
Was ik vrijwilliger as der scheuvelt weur met de schoolkinder, maakte ik sneipoppen en waogde mij zölfs nou en dan an een sneiballengevecht.
Maor Gerard is degene die dan echt veur de lol hen buuten giet.
Die genöt as het buuten sneit; die giet rustig ’s aomnds om 22.30 uur nog met twee dochters hen de tuun om een sneipoppe te maken.
Komt ze weer binnen met rooie wangen en handen: “Wij hebt Henk maakt!”
Zo nuumt wij de sneipoppen altied.

De eerste Henk die ik as moeder maakt heb was toen Frea nog maor ien jaor was.
Ik leut heur bij de sneipoppe staon um mien fototoestel op te haolen; maor toen ik weer trugge kwam stun ze te schrowen bij die grote, enge, witte kerel.
Schietensbenauwd was ze der veur…..
Het verhaal wat ik instuurd heb veur de kolde Zinnig en dat ok plaotst is komt je vast bekend veur: het is het blog dat ik begun dit jaor schreef over de eerste scheuvellessen die Frea van oons kreeg.

Dat was in het Nederlands, dus ik heb het vertaold in oonze eigen streektaol.
Het het ‘Scheuvelen’.
Ko’j niet uut ’t Noorden van het laand en wee’j niet wat scheuvelen is? Schaatsen.
En ‘stevelties’ bint kleine laarsjes en ‘haansies’ bint handschoentjes.
Hierbij een link naor mien verhaol: Scheuvelen
Dan snap ie ok waorum dizze foto hier bij stiet!

….Aaltje trök de slee….

“O man, dan wo’k toch zo grammieterig in de hoed!”
Een uutspraak van mien va.
Elke Drent begrep hoe mien va zöch dan vuulde.
Deur Roelof (van Harm) weur die zin ooit vertaald as “grammijterig in de huid”.

Grammieterig is een Nedersaksisch woord.
Het hef te maken met ‘gramschap’, een woord dat in het Nederlands niet meer gebruukt wordt; allent in de biebel komp het nog veur.
Bijveurbeeld in Psalm 138: “….maar ziet van ver met gramschap aan, de eigenwaan van trotse zielen…”
Het betiekent: kwaod, woedend.

Zundag kreeg ik een foto van Frea die het woord ‘grammieterig’ in beeld brengt.
Zij en Jon waren verhuusd naor heur neie woning.
Heur twee katten Sam en Tobi waren zo lang meugelijk in het olle huus bleem; alle meubels en aandere spullegies waren al vort, allent de kattebak en de twee katten waren d’r nog.
Toen ze weer bij het olle huus kwamen um tenslotte de katten op te halen zagen ze dit.
“Ze waren boos…” appte Frea.
Ze waren grammieterig in de hoed.
Klik op de foto, dan krie’j hum wat groter in beeld.