Categorie: Streektaol Pagina 2 van 14

Dit veurjaor kreeg ik een plat pakkettie in de busse.
Dat kreeg ik van Willem, vaste lezer van dit blog en vaste ‘reageerder’, zie rechterkantlijn.
Hij hef ook al ies een gastblog schreven.*
Hij woont in het midden van het laand, maor hef in zien jeugd in Drenthe woond en koestert de streektaol.
Hij was kennelijk an ’t opruumen west, want in het pakkettie zat allemaol ‘Drents spul’.
Dat haar e kregen van een ‘bewaarderig’ lid van de Drèentse Verening wel vund dat het niet zomaor vortgooid worden mus, met de vroag of hij daor belang bij har. Of misschien iene wus wel aj der een plezier met deden.
Zodoende kwam ik in beeld umdat Willem zien har dat der nogal wat liedties bij zaten en ik daor gangs met bin.

Der zat een handgeschreven brieffie bij:
“….boekies, bladties met vassies, gedichies, vertellegies en nog veul meer……”

Ik wol hum de portokosten nog vergoeden, maor hij schreef: “Zolang ik der niet an failliet dreig te gaon doe ‘k der niet moeilijk over. Zie ’t dus maor as compensatie veur ’t plezier da’j mij geeft met je blog”.
Wat een fijn compliment; dat stik in in de buutse!

Het is allemaole prachtig, maor eigenlieks te old um der nog wat met te doen.
Al blaoderend en lezend komp mij een tied veur de brille die ik zölf niet meer metmaakt heb.
De humor waoras de luu in de veurige eeuw um mussen lachen, zol nou hielemaol niet meer kunnen.
Vrouwonvriendelijk en getuugend van een maatschappij die al lang niet meer bestiet.
Liedties over vaderlandsliefde en smartlappen waorvan mien va zol zeggen: “Het wordt je zuut op de tonge!” Moar hoe vremd het mij allemaol ok veurkwaam: ik vun het mooi um op dizze menier eem trugge te kieken in de tied.

De boekies bewaar ik; wie wet kan ik het nog ies argens veur gebruuken.
Vandage beveurbeeld zet ik een  gedichie uut ‘het spul van Willem’ in de schienwarpers op dit streektaolblog.
Het is schreven deur Gerrit Kuipers in 1959 en het giet over ‘eerpelkrabben.’
Luu die heur jeugd deurbracht hebt op een boerderij weet nog precies hoe het was: met de haand de eerpels uut de grond halen.

Aj in de haarst den es  bekiekt
dan lig daor ’t kale stoppellaand
en hier en daor ziej ’n pluumpie rook
van d’eerpelrangen die wordt verbraand.

Dan lig al ’t volk op ’t eerpellaand;
de manlu in heur oldste broek
de vrouwlu met ’n zak um ’t lief
en um de kop een olde doek.

En aal maor krabben, de hiele dag
van nao ’t melken tot an melkenstied
Met mooi weer, och, dan giet’t wal an,
maor regenweer gef vaak verdriet.

As ’t regent is t’laand ien modderbrij
dan wo’j zo kleumerig in ’t lief,
en al joen butten doet je zeer,
en rug en bienen wordt je stief!

Ie vuult je even een ander meins
aj noa ’t schoften in ’n bult rangen ligt….
en ’t zunnegie zuk even lat zien….
en d’ogen zakt je zachies dicht….

* Het gastblog van Willem is publiceerd in juli 2022 in de rubriek ‘Lezer van de maand’.

“A’j toch overdag je verjaordag gaot vieren, dan wo’j old!” zeeden wij met oonze vriendenclub uut Hoogersmilde vrogger tegen mekaar.
Maor soms is ’t eem niet aans.
Tiedens de leste verjaordag in augustus in Assen hadden wij nog geen vervolgdaotums prikt, want “wij ziet mekaar ja nog met de luchtballonvaort.”
Ie hebt het allemaal kunnen lezen op dit blog: die luchtballonvlucht hef nog niet west.
Te veul wiend, regen, te weinig wiend……het is naor 2024 scheuven.

“Wanneer is de volgende verjaordag?” kwam der op gegeven moment in de groepsapp veurbij.
Niet. Nog niet ofspreuken.
Wij gooiden wat daotums in de groep, maor een aomnd heurde in de eerste twee maonden niet meer bij de meugelijkheden.
Wij kwamen uut op zundagmiddag 29 oktober, dat mus dan toch maor deurgaon.
Zoaterdag stuurde ik nog een berichie over de precieze tied dat wij iederiene verwachten: “Eem over de ‘olle-meinsn-verjaordag’ van mij mörgenmiddag: welkom vanof 15.00 uur.”
Nou bin ik ok de oldste van het cluppie en dat moet ik op zu’n middag ok nog wel eem heuren.

Maor of wij nou op een middag of op een aomnd bij mekaar zit: ’t is altied barre gezellig.
Zundagmiddag begunde Gerard over een zundagmiddag van vrogger bij oons thuis: “….dan zaten wij an de soep met pudding en dan was meester G.B.J. Hilterman op de radio!”
Ien zu’n zinnegie brengt een stroom van herinnerings naor boven.
Over kammeraodties die op zundag met-aten met een groot gezin en zich bedremmeld ofvreugen of ze gien schaoltie kregen veur de pudding. De grote breurs bekommerden zich niet um de tere kinderziel. “Nee. A’j gien pudding met eerappels wilt, moe’j joen bord beter leegeten.”
Over de stort-puddingvorm met een afbeelding van een eend: “Wij kregen allemaol een stukkie eendte op ons bord”.
Over grote gezinnen en op zundagmorgen altied wat lekkers bij de koffie: “Mien moe maakte gewoon een bakplaat vol cakebeslag en daor deu ze appelties op.”
“Mien moe heul de sneeuwster altied net wat te laat uut de diepvries; het binnenste was altied nog een beetie bevreuren…”
Mooie verhaolen, warme herinnerings an een wereld die niet meer bestiet.

Wij geneuten undertussen van het gezelschap van oons cluppie waoras wij al meer dan virtig jaor met optrekt.
Met zölfgebakken appeltaorte, gevulde eier en augurkies met boterhamworst.
Maor ok een uutgebreid käseplankie, een gezellig glassie en goedmoedig geplaog over en weer.

Mien collega’s vreugen maandagmörgen: “Had je een leuke verjaardag?”
Dan zeg ik allent maor: “Jah!”
Gieniene vrag wieder; ik leg niks uut.

Roden bereidt zöch veur op de Roonermaark.
In de extra dikke ‘De Krant’ van dizze weke zat een Rodermarktfeestweek-katern met een overzicht van wat der allemaole te doen is in Roden.
Veul artiesten (Jannes, Marco Schuitmaker & consorten), pirdjerennen (kortebaandraverij), een liest met wat veur wagens der met doet an de Rodermarktparade, waor a’j kunt parkeren en netuurlijk  körtingsbonnen veur de kermis: ie kriegt 1 euro körting op een zak met 10 euliebollen.

An de Boskamp bint wij drok met het versieren van de straote.
Het thema veur de optocht dit jaor is ‘Avontuur & vertier’ en wij doet daor ok an met, want oons underwarp is ‘Avontuur in de jungle”.

Toen ik vanmiddag op fietse thuus kwam uut ’t wark was Gerard al drok in de tune bezig.
Hij haar een groot net ophangen (dat we vrogger over de eerdbeien trökken tegen de veugels) en daor haar e alle hedera-takken in hangen die e der bij ’t snoeien afknipt haar. Lampies van de buutenkarstboom der in, grote holten gorilla der veur: klaor.

Wat ok in ‘De Krant’ stun dizze weke was een column van mien haand in de rubriek ‘Moi Noordenveld’.
Daorin beschreef ik hoe wij twee jaor leden veur het eerst as Boskamp gezamenlijk de straote wat meer versierden as allent maor met lampies en vlaggies. En dat dat toen as gevolg haar dat wij mekaar as buurt wat beter leerden kennen. Woon ie niet in de buurt en wo’j ’t verhaol toch graag eem lezen? Hierbij een link naor een PDF met mien ”buurtverslag’: 2023.09 Straot versieren

Wij zöllen morgenaomnd (dunderdag) met de hiele Boskamp bij mekaar kommen veur een gezamenlijke borrel en een feestelijke oftrap van de straotversiering, maor het wordt hiel slecht weer. Veul regen. Ik hope dat het organiserend comité in zien wiesheid beslöt om dat moment eem uut te stellen. Vrijdag kan ja ok nog wel.

Woon ie in de buurt van Roden, kom dan eem kieken.
Veural ’s aomnds is het mooi, want dan bint der veul tuunen verlicht.
Beleef ie in Noord Drenthe zo maor een avontuur in de jungle!
Gien bananen metnemen; ie mucht oonze gorilla niet voeren.

Mien moe haar een gruwelijke hekel an oale eerappels, in heur bewoording ‘ol’eerpels’.
Vroeger haalden mien olders altied een winterveurraod eerappels uut de polder; dan gungen wij met de Opel-Kadet-stationcar naor de Noord Oostpolder en weur de kattebak volladen met appels, boerenkool, spruuten en een paar mud eerappels.
In juli waren die miestal nog niet op, maor dan haar de gruunteboer wel al neie eerappels te koop.
Dat was moeilijk veur mien moe, want zij verheugde zöch op de neie oogst.
“Wij hebt de ol’eerpels nog niet op. Ik ben toch zo flauw van die olle, zachte proemen! Moe’j kieken hoeveul zwarte plekken der op zit en hoeveul a’j der of moet snieden!”
Maor in die tied (jaoren ’70) gooiden ie maor zo gien eten weg, dus mien moe maakte wat vaker slaatje en stamppot.
Ze schelde de eerappels ’s mörgens al en zette ze dan nog een paar uur in kold water weg “dan wordt ze nog weer wat steviger”.

Toen mien moe weduwe weur, gunde ze zöchzölf an het begun van de zommer al neie eerappels.
Zo gauw as die veurraodig waren koch ze die.
En waor ze eigenlijk altied vrij zunig was in heur uutgaven: neie eerappels muchten wat kosten.
Ze betaolde rustig € 4,- veur een kilo neie Opperdoes, terwijl de oale Bildstar nog in de schappen lag veur € 0,50.
“Ik heb gien auto en gien caravan en ik gao nooit op vekaansie: ik wil lekkere eerpels op mien bord!”
En geliek haar ze.

Vanmorgen stun ik bij ’t aanrecht het leste ressie oale eerappels uut de kelder te schellen en mus ik met een glimlach

…uut de kiemen alweer neie eerappelties….

an mie moe denken en heur gemopper op die ‘olle, zachte proemen!’
Sommige eerappels waren al zo oald, dat uut de kiemen alweer neie eerappelties gruiden….
En inderdaod, zwarte plekken en veul afval.
Vandage stamppot andievie, mörgen ovenschotel met vis en broccoli: oale eerappels OP.
Want ik bin opvoed deur mien moe, dus ik gooi maor zo gien eten weg.

‘Bij oons op de Brink’.
Die titel zette ik boven het verhaol dat ik naor de redactie van de ”Zinnig’ stuurde in meert. Het thema veur het juni-nummer was ”Dicht bij hoes’; daor had ik mien gedachten over laoten gaon. Wat is nou dicht bij huus? De tuun? De  JUMBO?  Toen bedacht ik dat ik een stukkie eeuwenolde geschiedenis dicht bij huus heb en hoe ik daor van geniet en toen wus ik het: de karke.

Op de redactie van Zinnig kriegt ze netuurlijk teksten anleverd van veul meer schrievers in de streektaol, dus het duurt eem veurda’j bericht hebt of joen tekst al dan niet plaotst wordt, maor dizze keer haar ik dus geluk: het kwam der in.
En niet allent mien tekst, maor ok de QR-code weur ofdrukt.
Met die QR-code ku’j binnen in de Catharinakarke kieken hoe of der uutzöt.

Ie kunt dus gewoon holden van een old gebouw.
Ie leest der alles over in ”Bij oons op de Brink’, hierbij een link naor een PDF: 2023.04. Dicht bij huus
Mien liefde veur die olle kwinte op de Brink is allent maor groter worden sinds ik daor ’s zummers toeristendiensten stao te dreien.
Oonze karke is lös in de maonden juli en augustus op woensdag- en zaoterdagmiddag; ok ik stao der weer een paor zaoterdagen te gidsen: 8 en 15 juli en 5 augustus.

Ko’j ok een keer kieken?
Dan krie’j eerst een pepermuntie en daornao vertel ik joe alles over de olde karke die al meer dan 800 jaor bij oons op de Brink stiet.

Dizze weke is het week van de jaoren ’80 op Radio 5.
Ik heur joe denken: “Wat hef dat nou met Drents te maken?”
Het antwoord is ‘Bert Haandrikman’.
Hij hef zien eigen ochtendshow op 5 van 06.00 – 09.00 uur en ik ben een vaste luusteraar.
Hij stek niet under stoelen of banken dat e uut Börger komp en drag uut dat e een trotse Drent is.

Bert was as puber al een verwoed radioliefhebber en deur an alle spellegies met.
Curry & Van Inkel, Frits Spits, Hans Schiffers: hij hung regelmaotig an de tillefoon en sprokkelde zo hiel wat priezen bij mekaar.
In ‘Goeiedag Haandrikman’ heurden wij de ofgelopen dagen aal stukkies van die tillefoongesprekkies veurbij kommen.
Ién van de redens waorum hij met an deur met die spellegies was, dat e zölf op de radio wol kommen.
Hij wol stommegraag discjockey worden en dat vertelde hij ok regelmaotig as e weer ies op de radio kwam.

Wat opveul in die gesprekken was dat Haandrikman een Drents accent haar; ie können duudelijk heuren dat e uut Börger kwam.
A’j hum nou heurt praoten heur ie daor niks meer van.
Vanmorgen was der een luusteraar die reageerde op dat accent: “Hoe heb je dat zo afgeleerd?”
Toen vertelde hij dat dat veur hum destieds best een probleem west was.
In zien umgeving weur hum veurholden dat hij met zien Drentse ofkomst hielemaol gien diskjockey kun worden, want gieniene in Nederland zat te wachten op ‘een Drents jongetje uit Borger’.
Maor hij leut zich niet ontmoedigen.
Hij vertelde dat e zich suf oefend haar en toerloos Fred Emmer ofluusterde en naopreut.

Bert Haandrikman (foto: website Radio 5)

Het was een lange weg, maor Bert Haandrikman is een bekende diskjockey worden.
Vanaf 2002 was hij jaorenlang te heuren bij de KRO/NCRV op Radio 2. Hij was 14 keer medepresentator van de Top 2000 en tenslotte volgde hij Jeroen van Inkel op op Radio 5.

Respect en bewondering veur dizze Drentse deurzetter.
Dat e in de radiowereld, die een afkeer hef van regionale accenten, toch deurdrungen is tot de top.
Hij prat nog Drents met zien olders en as e in Börger is, maor hij zee dat e de streektaol haost wat verleerd was.
Kiek, daor snap ik dan weer niks van! Een Drents jonchie verleert zien moedertaol toch niet?

Ok eem genieten van die oale stukkies Radio?
Op het Instragram-account van Haandrikman vin ie 2 fragmenten: op 23 mei het programma van Curry & Van Inkel en 24 mei met Hans Schiffers.

Met zien achten zaten wij gezellig um de taofel  in zaal 2 van Op de Helte veur de activiteit ‘Een uurtie Drents’.
Dizze middag haar ik zölf bedacht, maor begun dizze weke dacht ik: ‘Hoe vul ik dat uur? Ie kunt meinsen toch niet een uur laoten luusteren…..die moet zölf ook wat doen.”

Eerst meuk ik een inventarisaotie van alles wat ik op dit gebied al ies daon heb: een Daniël Lohues-aomnd, een streektaolles op een basisschoele in Assen, veurdrachten bij Taol an Tafel en een gezellige middag veur olderen van oonze PKN-gemiente. Overal pikte ik wat uut en zo onstun een programma van een uurtie dacht ik, moar achterof ha’we an dat uurtie niet genog…… het leup een Drents kwartiertie uut.
Een liedtie, een verhaoltie en een beetie geschiedenis: op zu’n middag bin ik in mien element (de accordeon haar ik niet metnummen).
Maor ik was niet allent an ’t woord: de deelnemers an dizze middag beantwoordden een vraoge en mussen zölfs nog an ’t wark.
De vraog was: waor ko’j vot en met wie praot ie nog in joen eigen streektaol?

Hiel verschillende verhaolen heurden wij; zoas bijveurbeeld het biezundere taolverhaol van een gezin uut Wieringermeer, waarvan de oldste twee kinder in het Westerkwartiers opvoedt weuden en twee jongere kinder in het Nederlands. Verder was der een ‘geboren en getogen Roner’ die gien woord streektaol preut! Ze verstun het gelukkig wel.

A’j knienen hebt…

Een zeer divers gezelschap dus.
Ik legde ze een aantal spreekwoorden veur en vreug of ze wussen wat die betiekenden.
Weet ie ’t?
‘A’j knienen hebt, he’j ok keutels’
‘De moezen ligt dood veur de spinde’.
Dan is ’t wal handig a’j weet wat een spinde is.
Ok nuumde ik tien typisch Drentse woorden op, zoals bijveurbeeld ‘krooje’ en ‘spetterkeersie‘.*

Wij zungen met mekaar nog ‘Hier kom ik weg’ van Daniël Lohues en ik las het verhaal over de kleine Gerardje die gung eier zuuken, dat ok al ies op dizze website publiceerd is.

Dizze middag heb ik as PKN-activiteit anbeuden, omdat de streektaol mij nao an het hart lig.
Dit vun ik een mooie gelegenheid um het Drents  positief under de aandacht te brengen.
Met mien enthousiasme veur oonze stokolde taol hoop ik dat ik de meinsen der van heb kunnen overtuugen hoe belangriek het is um in het Nedersaksisch met mekaar te praoten.
Met Roelof en Harm zeg ik:
Blief bij de tied, maor vervul oeze wèens:
Asjeblieft mensen, blief praoten in’t Drèents!

* Spreekwoord 1: bij ieder veurdeel he’j vake ok een naodeel.
Spreekwoord 2: een spinde is een veurraodkaste; as de moezen daor dood veur ligt wordt der armoede leden, dan hef men honger.
Een krooje is een kruiwagen en een spetterkeersie is een vuurwerk-sterregie.

Véurige weke schreef ik over ien weke niet mopperen.
In het Drents hebt wij een mooi woord daorveur: ‘graanzen’.
Snauwen, mopperen, schelden en/of  negatief zeuren, dat betiekent het ongeveer.

Vaste lezer Willem reageerde naor mij toe via de mail met de volgende opmarking:

“In mien praktijkjaor in 1963 ha’k te maken met den olde en veural wieze timmerman wel altied zee “Dree keer meten en ien keer zagen”.
Was veur mij een les wel veul wieder gung as allent maor dat stukkie holt ofzagen, maor universeel te gebruken.”

Willem betrekt dat ‘dree keer meten en ien keer zagen’ dus ok op oons taolgebruuk en oons gegraans.
Denk eerst eem nao veurda’j der van alles uutkraomt.
A’joe van te veuren bedenkt wat je woorden teweegbrengt bij een aander, dan ku’j joe soms maor beter stille holden.

Maor niet allent bij je woorden, ok met het kopen van dinge is het verstandig um dree keer te meten:
He’k het neudig?
Kan ik het betaolen?
Waor kan ik het kwiet?
Menigeen komp uut de IKEA met een karre met een kop d’r op, um tot de conclusie te kommen dat het niet in de auto past.
En ienmaol thuus is het ok altied maor weer ofwachten of ie alles kwiet kunt. En of het allemaole neudig was…..

Toen ik d’r over nao gung denken was d’r nog veul meer waorbij a’j beter dree keer meten kunt, beveurbeeld vekaansies boeken, je politieke stem uutbrengen, je gedrag as weggebruuker  (meten scheelt boetes…) en eten en drinken.
Ie kunt zölf vast ok nog wel meer bedenken….

Bespiegelingen bij een blog.
Bedankt Willem!

Zundagmorgen 07.55.uur.
Veur de wekker wakker.
Dat zeg wat: spannende dag.  Om 11.00 uur  word wij in Noord Slien verwacht waor ik een aantal körte  verhaolen mag veurlezen bij Taol an tafel.
Ienmaol arriveerd word wij welkom heten deur Reina en Gloria, de twee dames die dit evenement organiseert under de paraplu  van Het Huus van de Taal; Gloria preut de mörgen ok an mekaar.
Twee keer drie kwartier dichtkunst, proza en  meziek,  dat is  de formule van zun mörgen.

Ria Westerhuis is een bekende Drentse dichteres. Zij komp uut ZuudDrenthe, ze woont bij het grensriviertie De Reest; zölf nuumt  ze het de Riest.
Ria hef een aangename stem en ze drag heur gedichten gloedvol en gevulig veur in heur eigen streektaol.
A’j een indruk wilt kregen van heur wark,  dan verwies ik joe naor heur website, hierbij een link.

Mien veurdracht begunde met een verslag van de eerste keer dat ik met een wandelvierdaagse an deu.
As lezer van dit blog hej die verhaolen  allemaole al ies veurbij zien kommen,  want ik stao dan wel te vertellen under de noemer ‘proza’, maor veur mij bint het blogs die ik in het verleden schreven heb en die vertoald bint in het Drents. Wat ik terugheur van de toeheurders is dat het zo herkenbaor is: de gebeurtenissen in een wachtkamer,  onze geliefde conciërge op Mavo op de Smilde, de  mannenpraot bij de Rodermarktwagenbouw en het familieverhaol van de kleine Gerardje die gung eierzuken.
Wat bin ‘k dan nerveus, mensen.
Huuf ik niet te stötteren? Verspreek ik mij niet?
Bij het wakker worden ’s mörgens heb ik al kloeten in de boek van de spanning; die bint pas vot as ik het leste verhaol  veurlezen heb.

De meziek weur verzörgd deur Fens en volk, zij zungen zölfschreven streektaolvassies; ie kunt heur meziek vinden op Spotify.
Luuster beveurbeeld maor ies naor Witte Wieven  en Glinster.
In de pauze kwam ik nog an de praot met Ineke de Jong, een kunstenares.
Zij vertelde dat zij metdöt met het programma ‘de nieuwe Vermeer’: zij hef een kunstwerk maakt van papier maché.
Zundagaomnd 5 meert komp ze op de tillevisie: ze mag d’r nog niks over publiceren, maor hierbij wel alvast een link naor heur website.

Zaoterdagmörgen in het programma Hemmeltied hef Arja Olthof in de rubriek van ‘het Huus van de Taol’ mien verhaol uut de Zinnig van jannewaori gebruukt veur een column over accentdiscriminatie. Schoonzeun Cees hef dat stukkie eem veur mij uut het programma knipt: ie kunt de column van Arja hier truggeluusteren: (an ’t begun een paar seconden geduld….)

Het was een gezellige bijienkomst daor in Noord Slien vanmorgen. Wij kregen tussen de middag een warm buffet veurschötteld met bami met saté  met kroepoek en aandere bijgerechten en ok de koffie, thee en aandere drinkerij hadden ze bij Wielens goed veur mekaar.  Gloria vertelde dat het veur sommige groepies in de zaal echt een daggie uut is.
Daor heb ik met liefde an metwarkt.

Beneid naor wat ik veurlezen heb? Klik dan op één van understaonde links veur het hiele verhaol.

• De wandelvierdaagse: Vrieswijk-genen
• De concièrge
• Wachtkamerpraot: Wachtkamers
• Mannenpraot bij de Rodermarktwagen 
• Ik zol ok willen scheiden: Een grote lieverd 
• Eier zuken 
• Niet bestaonde woorden van Jan Wierenga: Zwijnepuiten en gruitjetuiten

In 2021 warkte ik met an Taol an Tafel in Dwingel, hierbij een link naor dat verslag.