Categorie: Geschiedenis Pagina 2 van 22

Vandaag begin ik met een nieuwe serie.
In 2022 kreeg ik van Joop en Essina een oud boekje met de titel ‘Groningen – zooals het vroeger was’.
Essina had het gekregen van haar vader; die was werkzaam in de Universiteitsbibliotheek in Groningen.
Toen er ‘oude rommel’ zou worden weggegooid vond vader Alberts dat toch wel zonde;  als liefhebber van geschiedenis nam hij een paar boekjes mee naar huis. Die Essina dus kreeg toen haar vader overleed.

In het boekje staan tekeningen en gravures van de stad Groningen uit vorige eeuwen.
‘Lichtdrukken’ worden ze genoemd en het inleidende woord is geschreven door dr. H.P. Coster, gemeentearchivaris.
Het is uitgegeven door H. Edzes Jr. – Groningen.
In zijn inleidende woorden heeft Coster het over ‘het Nederduitse karakter van de stad’.
Hij constateert dat de stad Groningen qua stadsbeeld vóór de 19e eeuw heel anders was dan andere Nederlandse steden.
“Dit alles is in de loop van de 19e eeuw verdwenen. De hooge gevels werden óf afgebroken óf verminkt en in de plaats van het oude Raad- en Wijnhuis kwam het stadhuis dat wij nog heden kennen.”

Wat een mooi boekje.
Er staan maar 12 lichtdrukken in, maar je blijft kijken en vergelijken met hoe het er nu in de stad Groningen uitziet.
Bij iedere pagina is wel een verhaal te vertellen en daarmee begin ik vandaag.

De eerste afbeelding heet ‘Gezicht op Groningen aan de Westzijde’; een gravure uit de 2e helft van de 17e eeuw.
Groningue, capitale de la Provence du même nom.
Dhr. Coster voorziet de afbeeldingen niet van commentaar of uitleg, het is aan de kijker om er informatie uit te halen. Als je klikt op de afbeelding, komt hij groot in beeld.
Je ziet de stadsmuur, de silhouetten van de Martinikerk en de A-kerk en op de voorgrond loopt een waterweg (Hoendiep? Reitdiep?) naar een stadspoort. Je ziet wel tien molens binnen de stadsmuur staan en buiten de stadsmuren wordt vee geweid.

Tweede helft 17e eeuw.
Het Gronings ontzet was in 1672.
Om met mijn vader te spreken: ”stel die es veur….“

“Jullie moeten in ieder geval ‘Het Alhambra’ zien!” zei Frea toen ze ons op haar afstudeervakantie meenam naar Granada.
Zij regelde het bezoek en de kaartjes; ze was er al eerder geweest en wist hoe één en ander in zijn werk ging. Per dag mogen er maar een bepaald aantal mensen naar binnen, dus je moet die kaartjes op tijd bestellen.

Eerst even een stukje geschiedenis:
Het Alhambra is een enorm gebouwen-complex van 140.000 m² dat op de werelderfgoedlijst van Unesco staat en het behoort tot de mooiste paleizen van Europa.
Het fort van het Alhambra werd in de 9e eeuw gebouwd door de Moorse heersers van die tijd  en in de 13e eeuw werd het verder uitgebreid met verschillende paleizen en tuinen.
Een onderdeel van het Alhambra is het Generalife, het zomerpaleis van de sultans; ook het Alcazaba hoort hierbij, dat is het militaire fort van het Alhambra.
De Nasrid-paleizen zijn de weelderige binnenplaatsen en koninklijke vertrekken die volledig in Moorse stijl zijn gebouwd.
Dat gedeelte is een mooi voorbeeld van Moorse architectuur; een bijzondere mix van voornamelijk Islamistische en sporadische  Europese invloeden.

In 1492 werd het Moorse fort veroverd door het Spaanse koningspaar Ferdinand van Aragon en Isabella van Castilië.
Hun kleinzoon Karel V liet middenin het Alhambra een renaissancistisch paleis bouwen. De architectuur van dat paleis is opvallend anders dan de rest van het Alhambra, maar het past er wel goed bij. Het interieur van het Alhambra bestaat uit veel kunst, zoals verfijnd houtsnijwerk en geometrische tegelpatronen.
Ook de tuinen zijn een lust voor het oog.
Vanuit het complex heb je een mooi uitzicht op de bergtoppen van de Sierra Nevada, waar in de winter soms sneeuw ligt.
Het bijzondere van het Alhambra is dat de oude, Moorse gebouwen er nog staan, naast het nieuwere kasteel van Karel V. Het is aan de vrouw van die Karel te danken dat de Moorse gebouwen niet zijn vernietigd.

Wie weet hoe ik geniet van geschiedenis weet ook hoe ik van dit museumbezoek heb genoten.
We kregen een ’telefoon-gids’: een apparaat dat je kon instellen in je eigen taal, zelfs in het Nederlands (!).
De stem nam je mee op een wandeling door de gebouwen en langs de tuinen en vertelde je ondertussen wat je zag.
Badhuizen met prachtige mozaïeken en gedichten op de muren.
Buitenverblijven met betoverende tuinen en waterpartijen.
Paleizen en forten waar je ogen te kort kwam omdat er zoveel is te zien: een overweldigende ervaring.

Als je op de foto’s klikt krijg je een vergroting.

Op de activiteitenmarkt van onze PKN-kerk had ik niet alleen iets aangeboden, maar ik had ook iets gekocht: een wandeling met Dea.
De titel was ‘Op stap met de monniken’; we zouden iets te horen krijgen over ‘Terheijl’, over de geschiedenis van de omgeving en misschien ook nog iets over de planten en bloemen die we zouden tegenkomen (Dea is docent biologie). Zaterdagmiddag 15 april was het zover: er stond een koude noordenwind en de zon liet zich niet zien, maar met jassen, mutsen en sjaals hielden wij ons al wandelend wel warm.

Op voorhand een klein stukje geschiedenis:
Terheijl is een buurtschap ten zuiden van het dorpje Nietap en het hoort bij de gemeente Noordenveld.
In de 15e eeuw hoorde Terheijl, dat destijds bestond uit een kloosterboerderij, (ook wel uithof genoemd) en een steenbakkerij, bij het klooster van Aduard, het was een soort dependance.

In tegenstelling tot wat ik dacht betekent de naam Terheijl niet ’ter helle = in de hel’, maar helle betekent: laagte, poel of helling.
De abdijhoeve Terheijl werd na de vernietiging van het klooster van Aduard een borg, die in 1850 werd afgebroken.
Nu staat daar ‘Huize Terheijl’; de gracht die vroeger om de uithof lag is nog aanwezig.

Huize Terheijl ann0 2023

Toen we nog stonden te wachten op de laatste deelnemers werden er al wat vragen beantwoord.
“Was het niet ver lopen vanaf Aduard?”
“Mensen liepen dat stuk niet, heel veel vervoer ging over het water, bijvoorbeeld over het beekje ‘de Zwarte Rijth’ wat hierachter ligt.”
Onderweg vertelde Dea ons o.a. over de lekenbroeders die hard moesten werken en geld verdienden voor het klooster met  turfproductie, kleiwinning en baksteenfabricage.
Maar even zo vrolijk vertelde ze daarna weer een verhaal over bomen langs de kant van weg, de wilde kers bijvoorbeeld;  waaraan je die kon herkennen en waar die groeide.
Om vervolgens weer te switchen naar de niet zo frisse praktijken van de Aduardermonniken die het in hun tijd niet zo nauw namen met de markegrenzen en regelmatig aan  ‘landje-pik’ deden.

We wandelden door een gebied waar ik al wel vaker heb gefietst, maar nog niet zo vaak had gelopen; we liepen over de Toutenburgsingel met aan het eind de vroegere herberg ‘de Toutenborg’.
Fiets ik zo vaak bij langs, wist ik helemaal niet! Meer weten? Lees dan dit artikel op de website Groninganus.
Aan het eind van de wandeling liepen we nog langs de pingo-ruíne ‘het Vagevuur’ en tenslotte bezochten we het labyrint: een stenen kunstwerk in het gras dat is gebaseerd op de kathedraal van Chartres. Het symboliseert de levensweg die we als mens doorlopen en is een eerbetoon aan de monniken van Terheijl.
Bij het schrijven van dit blog verdwaalde ik regelmatig in de informatie die ik vond; als je van geschiedenis houdt klik je van het één naar het ander en ben je zomaar een uur verder.

Geen spijt van mijn deelname aan deze activiteit!
Het mes snijdt aan vele kanten: een mooi stukje geschiedenis over mijn woonomgeving geleerd, lekker in beweging geweest, het goede doel gesponsord én…. in het kader van ‘ontmoeting’ een aantal gemeenteleden gesproken!

Meer weten over het klooster van Aduard?
Lees dan het blog dat ik daarover schreef in 2016.
Daarop vind je een link naar hun website ‘Kloostermuseum Sint Bernardushof’.

Tijdens ons bezoek aan Assen  (zie ‘Krookjes in Assen‘) zei Gineke: “Assen heeft nog een echt warenhuis”.
Vertel mij wat: warenhuis VanderVeen.
Daar kwam ik als kind al met mijn ouders toen er nog een soort juke-box met een aapjes-orkest stond.
Weet jij dat ook nog? De zogenaamde Bimbo-box is acht jaar geleden gestolen. Hierbij een link naar een video over dit onderwerp op YouTube, daar zie je de aapjes nog even in actie.

Dat warenhuis gingen wij afgelopen donderdag ook even opzoeken. Het is een ‘shop-in-shop’-warenhuis in het centrum van Assen, een waar winkelparadijs: zestig afdelingen en een winkelvloeroppervlak van 17.500 vierkante meter.  Het bedrijf werd al in 1897 gesticht; je vindt er afdelingen op het gebied van mode, schoonheidsverzorging, wonen, vrije tijd (o.a. Pipoos en Bruna) vers, horeca en diensten.  Benieuwd? Kijk even op hun website.

Ik kocht twee paar veters in de hakkenbar waar nog steeds diezelfde meneer zit als toen ik daar mijn kapotte schoenen bracht in de jaren ’80.
“Hoe lang werk jij hier al?” vroeg ik hem. “Meer dan 40 jaar” was het antwoord.
O ja. Ik ben natuurlijk ook al zestig geweest.
Een warenhuis dat zelf al onderdeel uitmaakt van de stadsgeschiedenis.

Dat brengt mij op de geschiedenis van Assen, waar midden in het warenhuis nog een tastbaar stukje van te zien is.
Er ligt een glazen plaat in de vloer; onder die plaat zie je een grote, houten buis met ijzeren banden eromheen.
Op het tekstbordje ernaast staat de volgende informatie.

Over de vroegste geschiedenis van Assen.

Deze duiker werd in 1985 bij verbouwings- en grondwerkzaamheden in warenhuis van der Veen aangetroffen.
Specialisten van het Drents Museum dateren de duiker op 17e eeuws.
Deze duiker diende voor het geleiden van het beekwater van het riviertje de Weiersloop door een dam.
Het is een houten buis, bijeengehouden door ijzeren banden waar het water van de Weiersloop doorheen stroomde.
Een deel van het water van de Weiersloop stroomde naar de hand gegraven singel rond het  terrein van het 13e-eeuwse klooster Maria in Campus. (waar het huidige Drents Museum/Drents Archief staat).
De straatnamen Gedempte singel, Noordersingel, Oostersingel, Zuidersingel, Singelpassage en Huize Overcingel herinneren aan het door water omsingelde kloosterterrein.
Op een aantal plaatsen in het beekje en in de Singel lagen dammen om het kloosterterrein met paard en wagen en met droge voeten te kunnen bereiken en te verlaten.  Eén van die dammen lag op deze plek (midden in het warenhuis dus) niet ver van de ‘weier’, het middeleeuwse woord voor vijver, waar de cisterciënzer monniken hun levende vis bewaarden.
Ze moesten eens weten dat op en rond hun gewijde kloosterterrein een drukke stad is gebouwd……

Meer weten over het voormalige klooster in Assen?
Hierbij een link naar een artikel daarover op de website ‘de Canon van Nederland’.

Hiernaast het wapen van de gemeente Assen: Maria in Campis.
(afbeelding: Wikipedia)

Deze tekst stond aan het begin van de tentoonstelling ‘Sterven in schoonheid‘*  in het Drents Museum in Assen:
‘Pompeï en Herculaneum zijn meer dan alleen hun einde’.
Zeg je Pompeï en Herculaneum, dan denk je onmiddellijk aan de uitbarsting van de vulkaan Vesuvius, die die steden in 79 na Christus wegvaagde.
De nadruk in alle verhalen om dat onderzoek heen ligt vaak op de omvang van de catastrofe, hoe de mensen met honderden tegelijk omkwamen, hoe ze zich probeerden te beschermen tegen de asregen en de lava en hoe de contouren van de lichamen tevoorschijn kwamen door gipsafdrukken.
Die aspecten van het dramatische verhaal spreken natuurlijk tot de verbeelding, maar die twee steden zijn meer dan alleen hun einde.
Door archeologisch onderzoek in beide steden hebben we een realistisch beeld gekregen van hoe de mensen leefden in die tijd.

Deze expositie bezocht ik met de dochter van mijn broer, nicht Coby, die bezig is met het laatste jaar van haar studie Archeologie aan de Rijks Universiteit in Groningen. We lazen bij de informatie dat de met as en lava bedekte steden al in 1738 en 1748 ontdekt werden. Coby merkte daarover op: “Wel jammer dat die ontdekkingen al zo vroeg zijn gedaan, want toen hadden de mensen natuurlijk niet de beschikking over de geavanceerde methodes die we nu hebben om onderzoek te doen. Er is toen ook veel kapot gemaakt.”

Bij de tentoonstelling in Assen ligt het accent op de schoonheid van gebruiks- en kunstvoorwerpen in  beide steden.
In de vitrines en langs de wanden zie je keukengerei, schilderijen, meubels, versieringen aan gebouwen en complete fresco’s die op muren waren geschilderd.
De tentoongestelde stukken komen uit het nationaal Archeologisch museum in Napels en het archeologisch Museum Pompeï/Herculaneum.

En dan sta je oog in oog met een bakkersechtpaar uit Pompeï (zie afbeelding).
Zij wilden graag belangrijker en rijker lijken dan ze daadwerkelijk waren; ze lieten zichzelf portretteren met schrijfgerei, waaruit zou blijken dat ze geletterd waren. Ze staan op het schilderij zoals ze graag zouden willen zijn: zij op gelijke hoogte met haar man, hij in een wit gewaad dat in die tijd wees op een activiteit in het openbaar bestuur.

Toen had je in de maatschappij een rijke bovenlaag met daaronder een brede laag van gegoede burgers die hun uiterste best deden om te lijken op de mensen uit die hogere stand. Zij imiteerden hen op het gebied van kleding, haardracht, sieraden, huisraad: zien en gezien worden, daar draaide het om.

Coby en ik keken elkaar eens aan en benoemden de fresco’s van onze tijd: Facebook en Instagram.
“Dan is er in al die eeuwen eigenlijk niets veranderd…..”

Aan het eind van de tentoonstelling lazen we deze tekst:
Wie bepaalt wat wij mooi vinden? In de Romeinse tijd zetten het keizerlijk hof en andere machthebbers de trend.
Tegenwoordig wordt de inrichting van ons huis en de stijl van onze tuin vooral bepaald door ontwerpers, grote merken, tv-programma’s, influencers en andere bekende mensen.
Zij besluiten wat mooi is en wij geven ‘een like’. Zo draaien we in een cirkel rond en houden deze smaakpolitie zelf in het zadel.

* nog te zien tot 26 maart 2023.
Dit blog is mede mogelijk gemaakt door Groentotaal A. de B te A., waarvoor dank!

Als je gebruik maakt van Google Foto’s herken je de volgende meldingen.
“Bekijk afbeeldingen van vorig jaar op deze dag!”
Een foto van een bord met lekker eten.
Waar was dat dan? Oh ja. Is dat alweer een jaar geleden?
Of drie? Of vijf?

“Kijk eens wat we hebben gevonden: vergelijkbare opnames!”
Een serie zonsondergangen of vergelijkbare landschappen.
Vanmorgen kreeg ik weer zo’n melding.
Nu had Google een aantal hunebedfoto’s op een rijtje gezet.
Dat zegt iets over mijn voorkeuren…… in iedere vakantie bekijken we wel zo’n pré-historisch monument.
De afbeelding hiernaast is het hunebed dat het dichtst bij Roden ligt: D1 bij Steenbergen.

Mijn liefde voor geschiedenis bracht Gerard op het idee om een scheurkalender te kopen met geschiedenis als onderwerp.
Ik had niet gedacht dat dat zo leuk zou zijn!
Iedere dag wordt een feitje uit de wereldgeschiedenis belicht en steeds uit een andere eeuw.
Vanmorgen zat ik op de wc en las de vraag: “Waarom werd Dante op 27 januari 1302 verbannen uit Florence?”
Wie was dat ook maar weer? Het enige wat ik van hem weet is ‘Italiaans dichter, schrijver van de Goddelijke Komedie’.
Werd die verbannen?
Dan lees je een triest verhaal over een politiek spel tussen twee groepen en een machtsgreep toen Dante even niet in Florence was.
Had te maken met of je het wel of niet met de toenmalige Paus eens was.
De laatste regel was ‘Hij zag zijn geboortestad nooit meer terug en zwierf door Italië’.

Iedere dag een klein weetje: op de voorkant van het blaadje een vraag, op de achterkant het antwoord en meer informatie over het onderwerp.
Zo heb ik deze week, naast het antwoord op de vraag over Dante, ook al iets geleerd over Churchill, over de wereldberoemde bibliotheek van koning Corvinus van Hongarije in de 15e eeuw, over een Russische keizerin die in 1755 de universiteit in Moskou opende en over de aflaten van Johann Tetzel, de lucratieve handel die Luther in zijn 95 stellingen veroordeelde.
Wat is  geschiedenis  dan veelomvattend; het is veel meer dan hunebedden en Hanzesteden.
De foto-terugblikken van Google maken deel uit van mijn eigen geschiedenis: met onze kinderen, familie, vrienden en aanverwante clubjes zoals daar zijn de cantorij etc.
Wij komen nooit op zo’n kalender; wij horen bij ‘de kleine luyden’.
Maar we schrijven wel geschiedenis; onze eigen!
Google helpt me af en toe een handje om die niet te vergeten.

Maandag kreeg ik een app van een vriendin: Tip! Dagelijks!
Ze had er een afbeelding bijgedaan van een klein stukje uit haar TV-gids.
Dit las ik: Highclere Castle: het échte leven in het decor van de Engelse serie Downton Abbey.

Vaste lezers van deze website weten: hou ik van.
Van Downton Abbey heb ik alle afleveringen gezien en de twee daarvan afgeleide speelfilms ook.
Het kasteel Highclere Castle is het decor voor de serie, maar is veel meer dan een filmset of decorstuk.
Het  ligt op een eeuwenoud landgoed dat voor het eerst in 749 wordt vermeld; het mooie landhuis is in de 19e eeuw drastisch verbouwd, toen kreeg het zijn huidige vorm.

Deel 1 heb ik inmiddels gezien.
Net wat voor mij.
Maar wat we zien in deze serie heeft weinig meer te maken met de beelden die we kennen uit Downton Abbey.
De entourage is hetzelfde gebleven, maar de eigenaren zitten niet meer alleen met hun pinkje omhoog port te drinken ‘in the afternoon’.
Er zijn allerlei manieren bedacht om het landgoed rendabel te maken: er worden kaartjes verkocht voor een bezoekje aan het landgoed en de bezichtiging van het huis, er worden ’tours’ op het landgoed georganiseerd, je kunt er overnachten in lodges, je kunt er trouwen en Lady Carnarvon heeft boeken geschreven die je kunt kopen.
Neem voor de aardigheid eens een kijkje op hun website en klik hier en daar op een tabblad: er gaat een wereld voor je open.
Een sprookjeswereld, maar voor niets gaat de zon op.

Lord en Lady Carnarvon hebben erg veel last gehad van de coronapandemie; ze moesten hun poorten sluiten en liepen zo veel inkomsten mis.
Maandagavond zag je in de serie hoe het landgoed voor het eerst weer open mocht met Pasen 2022.
Wat een happening!
Ze filmden de voorbereidingen voor het Easter-spektakel.
De kok die scones en stokbrood maakte, de butler die alles tot in de puntjes verzorgde, het echtpaar dat iedere dag (!) alles afstofte in de mooie kamers, de voorbereidingen voor de speurtocht voor kinderen over het landgoed en op de achtergrond zag je lammetjes geboren worden, je zag hoe de paarden en veulentjes worden gekoesterd en je zag ook hoe het personeel zich het schompes werkte om alles voor elkaar te krijgen.

En dan komen de bussen met toeristen het terrein op rijden.
2000 bezoekers.
Fans van Downton Abbey maar ook liefhebbers van geschiedenis en/of mensen die van tuinen en parken houden.
En net als in de Catharinakerk in Roden zijn ook hier gidsen die de bezoekers graag iets willen vertellen over het oude gebouw.

Op het puntje van mijn stoel zat ik.
Spreekwoordelijk dan.
In werkelijkheid zat ik met mijn haakwerkje op de bank ontzettend te genieten.
Bij de aftiteling van deel 1 werden er alvast beelden getoond van deel 2.
Beelden van de première van de tweede film van Downton Abbey…….
Geen deel zal ik missen, nog vier te gaan.

Weten wat ik heb met Downton Abbey?

mei 2022: Het warme bad…..
oktober 2019: I never argue ….. I explain. 

Op donderdag 24 november stond er een foto van Roden op de Drentse scheurkalender.
We zien de schoolkinderen Ot en Sien op hun voetstuk op de Brink inRoden.
Deze twee buurkinderen spelen de hoofdrol in de kinderverhalen geschreven door Hindericus Scheepstra en Jan Ligthart; Cornelis Jetses tekende de beroemde plaatjes er bij.
Het dorpje Roden stond destijds model voor het rustige dorpsleven waarin de beide kinderen thuis en op school van alles beleefden.
Het standbeeldje staat al vanaf 1969 op de Brink, het is destijds gemaakt door Suze Boschma-Berkhout.

Roden mag zich sinds 2015 ‘het dorp van Ot en Sien’ noemen.
Aan de andere kant van de Brink, naast de Catharinakerk, staat een standbeeld van Hindericus Scheepstra.
Hij is geboren in het pand naast de kerk; de openbare basisschool in Roden is later naar hem genoemd: de meester Scheepstra-school.
Die school is gelukkig in de loop van de jaren behouden gebleven: het gebouw werd gebruikt als schoollocatie in de serie ‘Bartje’ en tegenwoordig bevindt zich in de oude gebouw het ‘Scheepstrakabinet’, waar je de wereld van meester Scheepstra en Ot en Sien kunt bekijken. Je kunt er zelfs nog met een kroontjespen schrijven!

De beide beroemde schoolkinderen staan in weer en wind op de Brink.
’s Winters staat er een oliebollenkraam naast hen, ’s zomers zitten toeristen graag even op het bankje in hun buurt met een ijsje of een drankje.
Ze passen zich ook altijd aan de omstandigheden aan.
Op Koningsdag is er altijd wel iemand die het stel een oranje plastic kroon op zet of versiert met oranje vlaggetje en tijdens de coronapandemie hadden ze zelfs mondkapjes voor!
In de winter staan de arme kinderen altijd zonder jas: toen er eens een dik pak sneeuw was gevallen maakte ik deze foto.
‘Kold ja!’

Wil je meer weten?
Hierbij een link naar de website van het Scheepstrakabinet, naar de pagina Ot en Sien

Dit blog stond al even klaar en was dus niet de waarde van vandaag.
Dat was een toevallige ontmoeting in Roden vanmiddag. Op weg van de markt naar huis werd ik vriendelijk gegroet door een mevrouw: “Moi! Ja, ik ken jou beter dan jij mij kent. Ik ken jou van de kerk en lees dagelijks je blog; daar geniet ik van. Ik denk, ik spreek haar toch even aan…”
Janny: het was mij een aangenaam genoegen en bedankt voor je aardige complimenten!