Categorie: Geschiedenis Pagina 6 van 21

Toen wij het ooit met onze kinderen hadden over wanneer we vroeger bij ons thuis een telefoon kregen (1968 of zo) vroeg een dochter: “Hoe belde je daarvoor dan?”
Het antwoord was dat we niet belden.
“NIET?!?”

Wij kunnen het onszelf ook amper meer voorstellen, maar vroeger belde je niet.
Bedrijven, fabrieken en rijke mensen (wij niet), hadden een telefoon, maar de gewone man belde in dringende gevallen vanuit een telefooncel. Of vanuit het huis van mensen die wel een telefoon hadden.
Vorige week was ik bij mijn tante Ann; zij was getrouwd met een broer van mijn moeder.
Ze vertelde: “Toen wij trouwden (begin jaren ’60) kon een broer van Henk niet komen. Daar stuurde hij toen een brief over, er was geen andere manier van communiceren destijds”.
De meeste van de brieven zijn verloren gegaan, maar er zijn ook genoeg exemplaren bewaard gebleven.
Ook in ons familiearchief zitten nog een aantal brieven die mijn overgrootvader schreef aan mijn ouders toen mijn broer werd geboren.
Deze ‘olle opa’ (zoals wij hem noemden) heb ik ook nog gekend: hij overleed op 92-jarige leeftijd in 1968.
Begin dit jaar kreeg ik van tante Trijn twee brieven die zij als één-en-twintig-jarige had gekregen van haar grootvader.

‘Aan mejuffrouw T. Vrieswijk’ staat er in bibberig handschrift op de envelop.
Opa was toen al 91 en uit alles blijkt dat hij zielsveel van zijn kleindochter houdt.
“Geliefd meisje. Ik zet mij ter neder u eenige letteren te schrijven en wel dat wij ons op het ogenblik in een redelijken welstand bevinden…”
Alle woorden in de brief staan achter elkaar aan, opa deed niet aan punten, komma’s en hoofdletters. 
Hij schrijft dat hij blij is met de brief die zij hem heeft geschreven dat ze verkering heeft en tot opa’s grote blijdschap met een jongen van hetzelfde geloof.
….dat is zo mooi Trijntje, als men één lijn trekt als het over het geloof gaat want het is altijd geen voorspoed en voor de wind het is ook wel eens tegenwind en als dan man en vrouw dat is zo mooi dat men samen naar den troon der genade kan gaan en hem om hulp en bijstand te smeken en dat hebben wij nog al eens ondervonden met het verlies van kinderen……

Mijn opa had maar één zus, maar mijn overgrootouders hebben 5 kinderen gehad. Drie dochtertjes met de naam Harmke zijn overleden.
In die paar zinnen (als je wel punten en komma’s zou zetten kom je uit op drie zinnen) legt opa de essentie van zijn blijdschap uit.
Ik vond het ontroerend om te lezen.
In de andere brief wordt mijn vader genoemd. Opa was naar ‘de Smilde’ geweest en had een verkeerde jas meegenomen.
Die woensdagavond daarop zorgden mijn ouders voor een grote verrassing voor opa:
…..daar  kwamen Kees en Freekje woensdagavond in Dedemsvaart achter in met de jas en Trijntje ik was blij dat zij bij ons waren toen hadden wij meteen een avond praters dat vond ik mooi en toen was die avond ook weer weg…..

Hoe belde je dan?
Niet.
Je zocht elkaar op of je schreef brieven.

In mei schreef ik een blog over een wandeling met mijn broer in Zuidvelde.
Wij gingen destijds op zoek naar prehistorische grafheuvels en de Tonckensborg.
De grafheuvels vonden we, maar de borg was onbereikbaar: bij het bord met ‘Verboden toegang’ keken we naar een oud huis in de verte.
Maar daar legde ik mij niet bij neer.
Die week daarop vroeg ik Gerard of hij zin had om met mij op zoek te gaan naar de Tonckensborg.
Ik had namelijk ontdekt dat je die ook vanuit Westervelde kon bereiken: “Als we daar nou vanmiddag eens gaan wandelen…”

We kwamen eerst langs het monumentale pand van ‘de jufferen Lunsing’, een landhuis/hotel/restaurant van een nazaat van Johannes Tonckens.
(zie afbeelding links, met dat witte voorhuis)
Meer weten over de geschiedenis van dit pand? Hierbij een link naar de website van ‘de jufferen Lunsing’.
Even verderop stond de Tonckensborg.
Ook nu konden we er niet dichtbij komen maar we konden hem wel zien liggen en ik maakte wat foto’s van wat we wel konden zien.
Het is niet de bedoeling dat je (zoals bij de Mensinge) om het het huis heen gaat lopen; de bewoners zijn gesteld op hun privacy en hebben het huis met hekken afgeschermd. (zie afbeelding rechts).
De omgeving van het huis, het landgoed, is wel voor het publiek opengesteld. Je kunt er heel fijn wandelen.

Het woord ‘borg’ wordt in historische geschriften maar één keer genoemd, liever spreekt men van ‘Huis te Westervelde’.
De bewoners van het huis, nazaten van de familie Tonckens, zijn ook eigenaar van het landgoed en de bossen die daarop staan.
Een deel van dat landgoed hebben ze ingericht als natuurbegraafplaats onder de naam ‘de Velden’.
Hierbij een link naar hun website.

Op de website ‘de Canon van Nederland’ vond ik een artikel over de familie Tonckens en hun banden met Westervelde.
Op die website vond ik een kaartje van Nederland, van waaruit je kunt klikken naar de verschillende provincies.
Als je dan op Drenthe klikt, kun je o.a. naar de canon van de gemeente Noordenveld.
Moooooi!!!
En nog zoveel te ontdekken……

Vandaag is het laatste kwartaal van 2020 begonnen.
Vanmorgen op de radio hoorde ik in een ochtendshow twee dingen genoemd worden die beginnen op deze datum: stoptober  en de maand van de geschiedenis.

Voor mij is het iedere maand maand van de geschiedenis.
Waar ik ook ben, in binnen of buitenland, ik wil altijd iets weten over de geschiedenis van de streek waar ik ben.
Sinds er internet is kan ik thuis al heel veel opzoeken; wat een heerlijkheid is dat toch.
Op mijn website heb ik een tab met het onderwerp ‘Geschiedenis’; als je daarop klikt (in de zwarte balk bovenin) kom je op de introductiepagina van dit onderwerp en van daaruit kun je doorklikken naar alle blogs die ik over geschiedenis heb geschreven.
Zoek je iets specifieks, dan kun je met de zoekfunctie bij de juiste blogs komen.
Denk je bijvoorbeeld: ze heeft toch ooit eens iets geschreven over die préhistorische veenweg in Smilde? Dan tik  je bij het zoekbalkje ‘veenweg Smilde’ en dan kom je op het blog over dat onderwerp.

Geschiedenis is voor mij ook mijn eigen geschiedenis en van mijn familie.

In het blog ‘Klas van de week’ schrijf ik bijvoorbeeld over een klassenfoto van de Lagere School in Hoogersmilde waar Gerard en ik allebei op staan. (klik op de foto voor een vergroting, wij staan in de rode cirkeltjes).
Onze geschiedenis samen begon al aan de waterbak van de kleuterschool…..

Tijdens ons verblijf in Baarn fietsten we op advies van de huiseigenares van onze ruilvakantiewoning over de Nijkerksedijk naar Bunschoten-Spakenburg. Dan fiets je langs het Eemmeer en het Nijkerkernauw, maar voor de drooglegging van Flevoland was dit het IJsselmeer en voor 1932 was dit de Zuiderzee.
Fascinerend idee.
Op een picknickbankje bij een pakje drinken bekeken we onze gedetailleerde fietskaart.  “Waar zitten we nou? Achter ons ligt Nijkerk, voor ons ligt het Nijkerkernauw en aan de andere kant van het water ligt de Flevopolder.  Hiertegenover heet het gebied Hulkensteinse Bos. Wie bedenkt nou zo’n naam in een nieuwe polder?”
Een retorische vraag, waarop je geen antwoord verwacht. We stapten weer op de fiets.
(Op de afbeelding zie je in de verte aan de andere kant van het water het Hulkensteinse Bos.)

Tot mijn grote verrassing kregen we twee kilometer verderop wel antwoord; er stond een informatiebord langs het fietspad. Gerard krijgt er soms een sik van,  maar ik kan zo’n bord niet voorbijkomen zonder het te lezen.  “Op de bodem van het water voor u liggen de fundamenten van het slot Hulckenstein dat hier heeft gestaan van 1427 tot 1543.”
Meer weten? Hierbij een link naar een artikel hierover op de website ‘Mijn Gelderland’.
Er zijn verhalen bekend van voor de aanleg van de Afsluitdijk dat bij erg laag water de muren van het voormalige kasteel zichtbaar werden.

Geloof het of niet: van zulke toevallige ontdekkingen word ik heel blij.
En daar bleef het die middag niet bij.
Op het fietspad kwamen we een paar keer een op het wegdek aangebrachte datum tegen: 13.01.1916. “Wat zou er met die datum zijn? ” riep ik naar Gerard. Het  antwoord op die vraag stond op informatiepaneel vlak voor Spakenburg-Bunschoten. Op de met de datum gemarkeerde plekken waren de dijken van de Zuiderzee doorgebroken, wat resulteerde in de watersnoodramp van 1916, waarbij veel delen van Nederland onder water kwamen te staan.   Naar aanleiding van die ramp is de Afsluitdijk aangelegd. Bij het verhaal stonden een paar sepia foto’s, o.a. van Spakenburg,  waar schepen vanuit de haven op woonhuizen waren geslagen en veel schade was geleden. (klik op de foto voor een vergroting).

Toen we al lang weer thuis waren vertelde ik dat ik een blog had geschreven over de naam Hulckenstein; toen stelde Gerard de vraag: “Maar waarom heette dat kasteel dan Hulckenstein?”
Wij kennen de hulk alleen maar van de TV-serie en de films, waarbij een meneer als hij kwaad is ineens groen en heel sterk wordt. Daar was dat kasteel vast niet naar genoemd.
Op Wikipedia vond ik de volgende uitleg bij het woord ‘hulk’:
Een hulk is een historisch type vrachtschip dat in de Middeleeuwen werd gebruikt voor transport over zee.

Zo. Alle vragen weer beantwoord.

Toen Gerard in 2014 de gasten van de uitwisseling met Moldavië van Roden naar Huizen bracht, was er tijdens die ontmoetingsdag een fietstocht georganiseerd. Ze waren toen langs Vesting Naarden gefietst en even afgestapt.
“Daar moeten we een keer met z’n tweeën heen” vertelde hij toen hij thuis kwam na die dag.  Als je een week in Baarn woont kun je op een zondagmiddag ‘even’ naar Naarden, dus zondagmiddag 6 september parkeerden we onze auto binnen de vestingwallen en kochten bij de VVV een foldertje getiteld ‘Wandeling & Vestingstad’.
We begonnen bij de Utrechtse poort,  onderdeel van de stadsmuur. Vroeger lag er een ophaalbrug voor die opgeklapt kon worden als de vijand de vesting wilde binnendringen.

De vesting is nog helemaal intact met een dubbele grachtengordel en dubbele omwalling, aangelegd in een 6-puntige  stervorm met op iedere punt een bastion. De wandeling leidde ons langs een 13-tal bezienswaardigheden met o.a. kazerne’s, bastions, panden voor wapenopslag, de haven en de oude Sint  Vituskerk.

Zo’n wandeling kan mij niet lang genoeg duren. Het voert te ver om alles te benoemen wat we hebben gezien,  maar één ding wil ik graag apart vermelden: het Spaanse huis.
Het was niet zozeer een bijzonder huis,  maar het bijbehorende verhaal wel.
In 1572 was het huis in gebruik als stadhuis.  Tijdens het begin van de Tachtigjarige Oorlog hadden de geuzen in naam van de Prins van Oranje Naarden ingenomen, maar de Spaanse koning heroverde de stad; de burgers werden gedwongen om zich over te geven. Toen ze dat hadden gedaan, werd de bevolking van Naarden met voorbedachte rade uitgenodigd om naar het stadshuis te komen voor een maaltijd. Toen zich daar 500 mensen verzameld hadden, drongen Spaanse soldaten het pand binnen en vermoordden iedereen die zich binnen die muren bevond. Op deze slachtpartij volgde een plundering, waarna het stadje systematisch in brand werd gestoken. Ook dit gebouw brandde daarbij af. De herinnering aan de ramp wordt levend gehouden door een drietal gevelstenen die bij het herstel van het gebouw in 1615 werden aangebracht en die nog steeds in de voorgevel aanwezig zijn. (klik op de afbeelding voor een vergroting).

Wat er nog is aan oude gebouwen in Naarden wordt niet alleen maar in de benen gehouden om hun historische waarde, maar ze hebben ook een nieuwe bestemming  gekregen. Een paar voorbeelden: een kazerne, gedeeltelijk onder de vestingwal, werd een hotel en congrescentrum. De prachtige, Utrechtse poort herbergt het VVV-kantoor, in het bovengenoemde Spaanse huis zit ‘het Weegschaal museum’ en in het grote  wapenarsenaal vind je het bedrijf van Jan de Bouverie.

VVV in Utrechtse poort

Een middag wandelen in de geschiedenis; we keerden weer terug in het heden met een heerlijk bolletje yoghurtijs.
We zaten samen in de zon  op een bankje voor de Utrechtse poort met een hoofd vol beelden uit oorlogen tegen de Spanjaarden,  Fransen en Duitsers.

Dit jaar vieren we 75 jaar bevrijding.
How lucky we are.